Tuinarchitect Jacques Wirtz overleden

Tuin- en landschapsarchitect Jacques Wirtz is dit weekend overleden. Hij was 93. Jacques Wirtz is zonder twijfel de bekendste Belgische tuinarchitect die zijn stempel heeft gedrukt op de naoorlogse tuinarchitectuur in ons land. In de loop van zijn lange carrière ontwierp hij in binnen- en buitenland vele honderden private tuinen, kasteeltuinen, tuinen bij bedrijven en kantoren, grote en kleine stadsparken…

Toen Jacques Wirtz kort na de tweede wereldoorlog begon als tuinontwerper, moest hij dat beroep bijna opnieuw uitvinden. Het verhaal wil dat hij in zijn beginjaren in de Antwerpse villawijken ging aanbellen met de vraag of hij de tuin mocht onderhouden. In feite is hij altijd tuinier gebleven en is hij het ambachtelijke aspect van zijn beroep blijven koesteren. Een tuinontwerper moet niet alleen kunnen tekenen, maar hij moet ook een grondige kennis hebben van de planten en van de tuinbouw, om te weten wat die planten nodig hebben, hoe ze groeien en evolueren, zo vindt hij. Hij kon zich trouwens niet voorstellen dat een tuinontwerper zelf geen tuin heeft.


In zijn eigen tuin in Schoten heeft hij altijd geëxperimenteerd met nieuwe planten en nieuwe combinaties uitgeprobeerd, die dan later hun weg vonden naar zijn tuinen. Worden vele hedendaagse tuinen gekenmerkt door een ontstellend gebrek aan planten of een uiterst stereotiep plantenassortiment, door planten die absoluut niet zijn aangepast aan de omgeving of de grond waarin ze zijn geplant, dan munten de tuinen van Wirtz dikwijls uit door hun groene weelderigheid en hun botanische rijkdom.

Jacques Wirtz was een van de weinige Belgische tuinarchitecten die ook internationaal naam en faam heeft gemaakt. “In the world of landscape architecture, few are considered greater today than the Belgian Jacques Wirtz,” zo schreef de New York Times enkele Jaren geleden.

Het was vooral toen de toenmalige Franse minister van Cultuur Jack Lang hem in de jaren ’80 uitnodigde voor de heraanleg van de Jardin du Carrousel en de Tuileries bij het Louvre in Parijs, dat hij internationaal doorbrak. President Mitterand vroeg hem ook om de tuinen bij het Elysée, de presidentiële residentie, aan te leggen.

De grote kracht van Jacques Wirtz ligt in de wijze waarop hij de tuintraditie nieuw leven heeft ingeblazen. Niet door ze op een historiserende manier na te bootsen, maar door beelden en vormen uit de tuingeschiedenis die bijna tot ons collectief geheugen behoren, te actualiseren en ze op een authentieke manier te integreren in een eigentijdse context. Het werk van Wirtz werd ooit omschreven als “een moderne reflectie op een eeuwenoude traditie… waarbij evenveel schoonheid uit het verleden als visionaire kracht uit de toekomst worden verenigd.”

Soms zijn die tuinen extreem gestructureerd, strak en streng geometrisch. Bij andere gelegenheden gaat hij veel losser te werk, met gebogen lijnen, een wilder ogende beplanting. Maar altijd stijlvol, met een zekere grandeur ook, getuigend van een feilloos gevoel voor harmonie in vorm en kleur. De forse hagen en de vele snoeivormen waarvoor hij bekend is, de royale waterpartijen, de velden met siergrassen, de rododendron- of hortensiamassieven, zijn nooit gratuite decoratie, maar structureren en ritmeren de ruimte, sluiten aan bij de architectuur van de woning, bepalen zichtassen of wandelpaden, zorgen voor een visueel contrapunt met een wijds landschap of een te dominant gebouw… Het is verleidelijk om in de rust en tijdloosheid die uit veel van zijn tuinen spreekt, maar ook in het spelen met ruimte en ritme, met contrasten en emoties, een echo te vinden van Bach en Brückner – twee van zijn meest geliefde componisten – en van zijn fascinatie voor Japan.

Ondanks het feit dat hij vooral bekend is voor zijn privétuinen was Jacques Wirtz erg trots op zijn publieke werken. Een van zijn eerste en nog steeds grensverleggende publieke projecten was de campus van de nieuwe universiteit van Antwerpen in de jaren ’70. Andere spraakmakende publieke projecten van Wirtz zijn o.m. het Cogelspark in Schoten en de Bremweide rond het Antwerpstadion…

Sinds 1990 wordt Wirtz International Landscape Architects geleid door zijn zonen Martin en Peter. Ze zijn vandaag betrokken bij projecten in de hele wereld. Van privétuinen in Los Angeles, Chicago en Florida tot het Jubileepark in de Londense Canary Wharf en de tuinen rond het nieuwe gerechtsgebouw van David Chipperfield in het Italiaanse Salerno. Een van hun meest spraakmakende opdrachten was enkele jaren geleden de tuin bij Alnwick Castle in het Britse Northumberland.

Over het recente werk van Wirtz International verscheen onlangs een nieuw boek: ‘The Wirtz Gardens’.

Namens de redactie van CGConcept betuigen wij de familie ons oprecht medeleven.