Samen met keten- en kennispartners werken aan biodiversiteit en klimaatbestendigheid: Heijmans wil onderdeel zijn van de oplossing

Koninklijke Heijmans nv begeeft zich al geruime tijd op het pad van natuurinclusief en klimaatadaptief ontwikkelen en bouwen. Als bedrijf met verschillende disciplines heeft het immers directe en langdurige impact op de leefomgeving van mens, dier en natuur.  De kennis en ervaring die doorheen de jaren is opgedaan past het Nederlandse bedrijf actief toe bij lopende en nieuwe projecten. Bij voorkeur in nauwe samenwerking met keten- en kennispartners, want ook dat levert waardevolle inzichten op.

Sinds 2008 is het bewustzijn bij Heijmans over duurzaamheid flink gegroeid, net zoals de inspanningen op dit gebied. In 2013 werd duurzaamheid een vast onderdeel van de bedrijfsstrategie. Vijf jaar later, in 2018, werd het thema leidend voor de nieuw geformuleerde missie van Heijmans: Makers van een Gezonde Leefomgeving. Onlangs presenteerde het bedrijf zijn Strategie 2030, waarin het versnellen van de duurzaamheidsactiviteiten een van de prioriteiten is.

Strategie 2030

Volgens Harwil de Jonge, directeur Duurzaamheid van Heijmans Vastgoed, staat het bewustzijn over duurzaamheid in het bedrijf op een hoog peil. “We zijn niet alleen met duurzaamheid begonnen omdat het moest vanuit wet- en regelgeving”, zegt hij. “Maar veel meer vanuit intrinsieke motivatie en overtuiging. Dat is heel breed aanwezig in de organisatie. We beseffen dat wat wij maken generaties lang aanwezig en bepalend is voor de leefomgeving.”

Wat zijn bedrijf wil bereiken met de Strategie 2030? “In 2030 zorgen we met ál onze activiteiten voor een positieve impact op de aarde. We zetten uitsluitend duurzame oplossingen en werkmethoden in om bij te dragen aan een beter klimaat, meer biodiversiteit en een goede waterbalans. Dat doen we met de gehele keten. We willen zo het herstel van de natuur ondersteunen en meewerken aan een leefbare toekomst voor iedereen. Overal waar we actief zijn, willen we een leefomgeving maken die goed is voor mens, dier en natuur.”

Versterken van de natuur

Hoe weet Heijmans dat ze een leefomgeving maakt die goed is voor mens, dier en natuur? Dat kan maar op een manier en dat is meten. Harwil de Jonge legt uit: “Daar waar veel andere partijen vooral zeggen dat ze natuurinclusief ontwikkelen en bouwen, zijn wij al bezig met meten. Een mooi voorbeeld is Park Vijfsluizen, een herontwikkelingsgebied met circa 380 nieuwbouwwoningen in Vlaardingen. Heijmans en Naturalis Biodiversity Center hebben hier de handen ineengeslagen om gezamenlijk onderzoek te doen naar de effecten van natuurinclusieve bouwtoepassingen. Samen met Naturalis heeft Heijmans vanaf de ontwikkelfase bewust nagedacht over de biodiversiteit in de oorspronkelijke en nieuwe situatie. Onder andere twee bosgebieden zijn op het bouwterrein behouden als toevluchtsoord voor dieren en planten. Het zijn groene eilanden van waaruit de nieuwe wijk straks geherkoloniseerd zal worden door wilde dieren en planten. Ook meten we met slimme camera’s en microfoons de insecten in het gebied, als onderdeel van het onderzoeksprogramma DIOPSIS.”

Heijmans en Naturalis Biodiversity Center hebben hier de handen ineengeslagen om gezamenlijk onderzoek te doen naar de effecten van natuurinclusieve bouwtoepassingen.

“Uit de eerste metingen van Naturalis blijkt dat er veel meer leven in Park Vijfsluizen is dan we bij aanvang dachten. En dat de twee bosgebieden echt dienen als toevluchtsoord voor verschillende soorten dieren. Samen met Naturalis blijven we meten wat er in het gebied gebeurt. Dit past in de visie van Heijmans om langdurig bij projecten betrokken te zijn, ook na oplevering.”

Duurzame aanvoerder

Alle opgaven waarmee we in Nederland te maken hebben, zoals klimaatverandering, biodiversiteit, woningtekort, bereikbaarheid, energietransitie … komen samen in gebiedsontwikkelingen. Als integrale gebiedsontwikkelaar heeft Heijmans kennis en ervaring in zulke complexe gebiedsontwikkelingen. Daarom wil Heijmans zich verder ontwikkelen tot duurzame aanvoerder, tot spil in het centrum van deze ontwikkelingen, geeft Harwil de Jonge aan. Maar dat kan het bedrijf niet alleen. “Het is meer dan wenselijk om de handen ineen te slaan. Nauwere samenwerking tussen landelijke, regionale en lokale publieke en private partijen, bijvoorbeeld. Maar ook partnerships met experts uit wetenschap en maatschappij, zoals Naturalis, Staatsbosbeheer en Wageningen University & Research. Of neem de Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven, waaraan we met partijen zoals de Rijksdienst voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) deelnemen”, zegt hij. Onlangs nog heeft Heijmans zich aangesloten bij de coöperatieve vereniging De WaterBank, een kennis- en netwerkorganisatie die met vereende krachten een betere waterbalans wil realiseren, onder meer door restwater slimmer te benutten.  

Voor Heijmans is het overduidelijk dat waterbeheer in de komende jaren een veel groter gewicht in de schaal legt.

Circulair watergebruik

Voor Heijmans is het overduidelijk dat waterbeheer in de komende jaren een veel groter gewicht in de schaal legt. In de visie van Heijmans gaat het dan om tastbare onderwerpen zoals waterveiligheid, waterkwaliteit en beschikbaarheid van water. De hele keten zal intensiever moeten samenwerken om een antwoord te formuleren op de nattere winters en hetere, drogere zomers die ons te wachten staan. In Park Vijfsluizen zijn hiervoor bijvoorbeeld al de eerste stappen gezet. Bufferzones in het gebied vangen overtollig regenwater op, groene wanden zorgen voor verkoeling. Een volgende stap is het circulair gebruik van restwater, bijvoorbeeld in het huishouden.

Nieuwe bestemming regenwater

In het Rotterdamse stadsvernieuwingsproject Hart van Zuid, waar Heijmans sinds 2016 bij betrokken is, geldt circulair watergebruik inmiddels als staande praktijk. De urban waterbuffer die met een krattenberging onder de openbare ruimte is gemaakt, kan bij een flinke regenbui in één keer 2,4 miljoen liter water  opvangen. Dit water wordt gezuiverd met planten en vervolgens diep in de grond opgeslagen. Door het daarna schoon op te pompen, kunnen ondernemers in het gebied het water gebruiken voor het doorspoelen van hun toiletten. Op deze manier wordt twintig miljoen liter regenwater hergebruikt zonder gebruik te maken van een rioolwaterzuiveringsinstallatie.

De urban waterbuffer die met een krattenberging onder de openbare ruimte is gemaakt, kan bij een flinke regenbui in één keer 2,4 miljoen liter water opvangen.

De urban waterbuffer is ook aangesloten op het waterplein in Hart van Zuid. De fonteintjes en vernevelaars zorgen op hete dagen voor de nodige verkoeling. Dat is geen overbodige luxe als je bedenkt dat de wijk rondom verkeersknooppunt Zuidplein en evenementenlocatie Ahoy tijdens hete, droge zomers tot wel 5 graden warmer is dan elders in de stad. Naast het water dat het waterplein krijgt uit de waterbuffer, hergebruikt het ook zijn eigen water. Het water van de fontein wordt in een wateropvang opgevangen, gezuiverd en weer hergebruikt.

Sociaal, natuurlijk, ruimtelijk

Een goede waterbalans is een van de duurzaamheidsthema’s waar Heijmans het verschil wil maken, naast klimaatverandering en biodiversiteit. Alle ingrepen die Heijmans doet in landschap en bebouwde omgeving, moeten per definitie leiden tot verbetering van natuur- en klimaatbestendigheid. Heijmans gaat zelfs verder, want volgens het bedrijf bestaat een gezonde leefomgeving uit een symbiose van de domeinen sociaal, natuurlijk en ruimtelijk. Overal waar Heijmans actief is, zet het in op sociaal verbonden buurten waar iedereen zich thuis voelt. Waar de bewoners en hun omgeving een duurzame toekomst kunnen opbouwen. En waar duidelijk sprake is van ruimtelijke kwaliteit.

Overal waar Heijmans actief is, zet het in op sociaal verbonden buurten waar iedereen zich thuis voelt.

Amsterdamse School

De drie domeinen komen fraai samen in ‘De Verbinding’, een binnenstedelijk nieuwbouwproject in Amsterdam-West van Heijmans. Het gaat om een divers aanbod van 76 woningen en appartementen in uiteenlopende prijsklassen, maar dat als geheel een toonbeeld van sociale cohesie vormt. De nieuwbouw in de karakteristieke Spaarndammerbuurt heeft de kwalitatieve kenmerken van de bouwstijl uit de periode van de Amsterdamse School. Toekomstige bewoners werden al in een vroeg stadium betrokken bij de uitvoering van het project, van steenkeuze tot inrichting van de straat en tuinen. Naast eigen tuinen bevat het complex een groen binnenhof en een gaard.

Het binnenhof is een intieme ruimte, rijk aan kruiden- en klimplanten en deel van de openbare wandelroute door het blok. De gaard is een gemeenschappelijke natuurlijke tuin met een verblijfs- en speelplek. Samen met de nestkasten in de gevels biedt de beplanting een veelheid aan nestel- en schuilmogelijkheden voor kleine dieren. De beplanting is specifiek afgestemd op de voedselvoorziening van te verwachten stadsdieren zoals kleine zangvogels, gierzwaluwen, vleermuizen en insecten.

Sociale duurzaamheid

Harwil de Jonge is ervan overtuigd dat betrokkenheid van bewoners bij hun woonomgeving essentieel is voor het behalen van Heijmans’ duurzaamheidsambities. “Ook komt die betrokkenheid het welzijn ten goede”, zegt hij. Uit de bekende ‘blue zones’ blijkt dat een actieve en betrokken gemeenschap om iemand heen leidt tot een hogere kwaliteit van leven en bijdraagt aan iemands gezondheid. Heijmans is actief bezig met sociale duurzaamheid in projecten. Bewoners van de nieuwbouwwijk Parijsch in het Gelderse Culemborg kunnen mee op buurtsafari met de ecologen van Heijmans. Met schepnetjes en een serie zoekkaarten gaan ze op stap om kennis te nemen van de flora en fauna in het gebied. In Maanwijk, Leusden is Heijmans samen met Earthwatch en het lokale natuur- en duurzaamheidscentrum De Groene Belevenis het project Naturehood Maanwijk gestart. Elk jaar verzamelen buurtbewoners data over bodemleven, plantengroei en wateropvang. Een vereiste om daadwerkelijk te kunnen meten tot welke verbeteringen de natuurinclusieve en klimaatadaptieve aanpak leidt.

Het juiste zaadje

“Welke veranderingen ik zie in de nieuwbouwwijken die we rond 2030 zullen opleveren?” Harwil de Jonge hoeft daar niet lang over na te denken. “De tuinen zullen een stuk groener zijn, maar ook wat kleiner. Zo komt er meer ruimte voor een fraai gezamenlijk groengebied. Er zal meer aandacht zijn voor details, waarmee we nog beter zorgen voor de juiste beplanting op de juiste plek. Tegelijkertijd zullen we meer bestaand groen behouden en al voor aanvang van de bouw nieuw groen aanplanten in een gebied. Dit soort maatregelen vraagt al in een vroeg stadium om samenwerking met partijen die specifieke kennis hebben. Het gaat erom dat we samen in de opstartfase het juiste zaadje planten, zodat mens, dier en natuur optimaal kunnen profiteren in de gebruiksfase.”

Tekst en foto’s: Koninklijke Heijmans nv