PlanDag 2019: ‘Ruimtelijke transities: Meer met Meer’
Tijdens de Vlaams-Nederlandse Plandag 2019 op 23 mei 2019 in Turnhout buigen Nederlandse en Belgische vakgenoten uit de ruimtelijke planvorming zich over de grote ruimtelijke transitievragen. Thema van de plandag is “Meer met Meer”.
De centrale vraag op de Plandag is hoe de transitievraag kan worden meegenomen bij andere ruimtelijke ontwikkelingen, zodat meerwaarde ontstaat: meer met meer. Hoe doen we dat? Wie betaalt de ruimtelijke transformaties? En bepaalt die ze ook? Van wie is de ruimte? Hoe hou je onder toenemende stedelijke druk nog ruimte open of ongedefinieerd? En wat vergt dit van de ruimtelijke professional?
Tijdens het ochtendprogramma zullen Bob D’Haeseleer (Schepen Ruimtelijke Ordening, Stadsvernieuwing, Omgeving, Duurzaamheid van Eeklo) en Guy Gypens (algemeen en artistiek directeur van het kunstencentrum Kaaitheater in Brussel) vanuit hun dagelijkse praktijk en Floris Alkemade (Rijksbouwmeester, voorzitter van het College van Rijksadviseurs) vanuit Panorama Nederland op deze vragen reflecteren.
In de namiddag worden drie centrale vraagstukken in aparte sessies besproken.
1. Wie betaalt, bepaalt? (Governance en financieringsvraagstuk)
De complexiteit en omvang van de genoemde ruimtelijke transities vraagt om veel meer dan het daadkrachtig optreden van een enkele verantwoordelijk voelende actor. Ook is er een maatschappelijk brede beweging nodig waarbij burgers, overheden van alle niveaus, marktpartijen en belangengroeperingen op innovatieve wijze samen optrekken. Maar hoe organiseer je dit? Hoe krijg je de nodige kennis gebundeld op een toegankelijke manier beschikbaar? En, zeer belangrijk, hoe krijg je in zulke hybride samenstellingen de financiën georganiseerd? Hoe voorkom je dat kosten voor de transities onnodig zwaar komen te wegen op één stakeholder-groep? Hoe betrek of compenseer je bijvoorbeeld privéeigenaars? Welke rol neemt een overheid op zich? Wat kunnen we verwachten van burgers, marktpartijen en belangengroepen? Dit vraagstuk richt zich op de ambities, financiering en betaalbaarheid van “Meer met Meer”.
2. Uit-me-kaar? (maatschappelijk vraagstuk)
Met bovengenoemde ontwikkelingen neemt de druk op de stad toe. Steden wordt steeds onbetaalbaarder en ontoegankelijk voor bepaalde groepen in de samenleving. Tegelijkertijd worden de ‘betaalbaardere’ lintbebouwingen en woningen op het platteland in een wat donkerder daglicht geplaatst. De genoemde energietransitie en klimaatmitigatie-maatregelen wentelen de kosten al snel af op specifieke groepen in de samenleving. Recente protesten van gele hesjes laten dit eens te meer zien. Daarmee laait ook de discussie over inclusiviteit op. Van wie is de stad? Wie kan en wil er straks nog ‘meedoen’? Welke antwoorden hebben ruimtelijke planners op uitdagingen als mobiliteitsarmoede, energiearmoede, gentrificatie? Dit vraagstuk richt zich op mogelijke afwenteling, exclusiviteit en inclusiviteit van “Meer met Meer”.
3. Het nieuwe normaal… (ruimtelijk vraagstuk)
De ambitie om zoveel mogelijk maatschappelijke transities mee te nemen in lopende ruimtelijke transformaties vraagt om integratie, transversaliteit ofwel ‘mee-koppelen’. Dit maken van koppelingen of samenwerkingsverbanden tussen verschillende beleidsdomeinen en opgaven vraagt echter om zowel tijd als goede wil. En juist tijd is te midden van de huidige ruimtedruk niet altijd te vinden. Hoe werkt dit mee-koppelen? Hoe krijg je dit voor elkaar? Hoe zorg je dat mee-koppelen en het mee laten wegen van de grote maatschappelijke transities ook wordt door-vertaald in kleinschalige transformaties? Hoe zorg je dat ‘harde’ sectoren en ‘zachte’ sectoren effectief gaan samenwerken? Welke druk legt mee-koppelen om de ruimte en op de ruimtelijke planner? Hoe hou je bijvoorbeeld ten midden van alle stedelijke druk, vraag om ruimte en maatschappelijke transities ook nog ruimte effectief open of ongedefinieerd? Hoe bewaak je de kwaliteit van een mee-koppelende ontwikkeling? Dit vraagstuk richt zich op het mee-koppelen of ontkoppelen van “Meer met Meer”, en het vrijwaren van (open?) ruimte onder toenemende ruimtedruk.
