Ontwerpteam voor herbestemming Stuivenbergsite Antwerpen

Er is een ontwerpteam van architecten en tuin- en landschapsarchitecten aangesteld om de herontwikkeling van de Stuivenbergsite in Antwerpen-Noord vorm te geven. Het project wil deze plek in de stad omvormen tot een monumentale en groene parel in de dichtbebouwde wijk Antwerpen-Noord. De ambitie is om het monumentale 19de-eeuwse gebouwencomplex in ere te herstellen en een nieuwe invulling te geven, en om een grote, publieke tuin te creëren.

Het Stuivenbergziekenhuis verhuist in het voorjaar van 2023 grotendeels naar het nieuwe ZNA Cadix op de grens van het Eilandje en Park Spoor Noord, waardoor er ruimte vrijkomt om de site opnieuw te ontwikkelen. Alleen het ZNA Psychiatrisch Ziekenhuis Stuivenberg blijft op het terrein van het ziekenhuis. Daardoor komt het grootste deel van het terrein vrij. Daarom werd in samenwerking met de Vlaamse Bouwmeester een studieopdracht voor de herbestemming van de Stuivenbergsite uitgeschreven, met de opmaak van een stedenbouwkundig inrichtingsplan, het landschapsontwerp en de architectuur. AG Vespa, het autonoom gemeentebedrijf voor vastgoed en stadsprojecten Antwerpen, coördineert de herontwikkeling van de Stuivenbergsite voor de stad en het OCMW Antwerpen.

Nu is er een Nederlands-Belgisch ontwerpteam gekozen, bestaande uit Korteknie Stuhlmacher Architecten en Bovenbouw Architecten, samen met BOOM Landscape en architectenbureau Sabine Okkerse. Korteknie Stuhlmacher Architecten uit Rotterdam en Bovenbouw Architecten uit Antwerpen hebben veel ervaring met de herbestemming van monumentale gebouwen. Zo komt het veelgeprezen Predikheren in Mechelen ook van de tekentafel van Korteknie Stuhlmacher. BOOM Landscape uit Amsterdam is gespecialiseerd in stedenbouw, tuin- en landschapsontwerp en de inrichting van buitenruimtes. Architectenbureau Sabine Okkerse uit Oudenaarde is ervaren in erfgoed en restauratie.

Publieke tuin

In hun wedstrijdontwerp hervormt dit team de voor de buurt vandaag niet-toegankelijke site tot een terrein met publieke tuin met ruimte voor sport, tuinieren, markten en activiteiten voor jong en oud. Er komt een gevarieerde vormen- en kleurenmix van bomen en struiken zodat de tuin in elk seizoen een plezier is om in rond te wandelen. De grote, centrale binnentuin leent zich voor veel activiteiten, er is bijvoorbeeld plek voor horeca met terrassen, eventueel een waterelement en verschillende podia voor voorstellingen, kleine concerten en spelactiviteiten. Het herstelde park zal deze dichtbebouwde volksbuurt opnieuw de nodige ademruimte geven.

De tuin wordt ‘s avonds afgesloten. Enkel de centrale binnentuin kan nog open blijven nadat de grote tuin is gesloten. Het ontwerpteam stelt voor om de tuin af te sluiten met grote, lichte stalen structuren waarin een poort verwerkt zit, vergelijkbaar met pergola’s. Ze zullen verschillende vormen hebben en ze kunnen ook dienen om in en op te spelen, als fietsenstalling, om planten in en op te laten groeien, … . Het historische hekwerk blijft zoveel mogelijk behouden op zijn oorspronkelijke plaats.

Het ontwerpteam toont ook een grote affiniteit met het verleden van de site. Op dit moment is het ziekenhuis voornamelijk één groot gebouwencomplex waarbij alle gebouwdelen door middel van een lange gang langs de binnenkant met elkaar verbonden zijn. Het ontwerpteam wil dat veranderen. Toen het Stuivenbergziekenhuis gebouwd werd, stonden de verschillende gebouwen los van elkaar. Ze waren verbonden door middel van binnen- en buitengangen in open lucht. Daarom stelt het ontwerpteam voor om de verschillende gebouwen opnieuw los van elkaar te laten bestaan en ze te verbinden met binnen- en buitengangen in open lucht, net zoals bij de oorspronkelijke bouw van het Stuivenbergziekenhuis. Een overdekte ‘rue extérieure’ verbindt de verschillende te herbestemmen ruimtes tot een verzamelgebouw, maar is tegelijk een meervoudig bruikbare publieke ruimte. Ze kijkt uit op het omliggende park en ontlast op die manier het park. De toegang via het voorgebouw loopt over een symmetrisch voorplein dat omgeven is door bruikbare gaanderijen naar de historische figuur.

Om de verschillende gebouwen opnieuw los van elkaar te laten bestaan en om de samenhang tussen de oorspronkelijke bakstenen gebouwen terug zichtbaar te maken, moeten er bepaalde (delen van) gebouwen afgebroken worden. Het hoofdgebouw uit de jaren 80 is de hoofdbrok. Ook de bijgebouwtjes aan de ronde paviljoenen worden afgebroken en enkele gebouwen aan de noordkant van het terrein, tegen de Boerhaavestraat. In een eerste fase wordt een deel van het gebouwencomplex al gerenoveerd voor een jeugdwerking, een kinderdagverblijf, een Huis van het Kind, een sociale tandartspraktijk en de opleiding HBO5-verpleegkunde en het zorglab van het Stedelijk Onderwijs Antwerpen.

Als alles volgens plan verloopt zal in de zomer van 2023 gestart worden met de afbraak van bepaalde (delen van) gebouwen, de aanleg van (tijdelijke) publieke tuinen volgt. In het voorjaar van 2024 zou de eerste renovatiewerf starten, die zal duren tot eind 2025. In de zomer van 2024 worden de eerste (tijdelijke) delen van de publieke tuin worden opengesteld.

Ontwerpbeelden: © TM Architectenbureau Sabine Okkerse bvba, BOOM Landscape, Bovenbouw Architecten, Korteknie Stuhlmacher Architecten bv.