Natuur in de stad / Draagvlak creëren voor verwildering
Op het Congres & Forum Publieke Ruimte op dinsdag 17 maart 2020 in Gent geven Gert De Keyser, Adviseur urbane natuur en natuurbeheerplannen van ANB, en Bart Backaert, Hoofdbrigadier Team Groen Aalst, een lezing over ‘Draagvlak creëren voor verwildering’.
‘Urbane natuur’ staat voor een samenhangende strategie als basis voor natuurontwikkeling in de urbane ruimte; het ruimtelijk geheel, stad, stadsrand, dorpskern, dorpsranden. Het accent ligt op het concrete realiseren van projecten in samenwerking met partners (publiek-privaat) en burgers. De urbane ruimte zien we hierbij als een ecosysteem, als een uniek organisme waarin het kunstmatige, constructie en cultuur, het biologische en digitale, één levend en ademend geheel vormen. Net als in een ecologische tuin is de urbane ruimte een combinatie van ontwerp en spontaniteit, waar ANB – samen met de stedelijke ontwikkelaars – een innovatieve voortrekkersrol in wil spelen. Kiezen dus, voor een oprechte win-win verbinding natuur en urbane ruimte.
De strategie is opgebouwd uit drie dimensies: een bottom-up impulsaanpak (natuuracupunctuur) (1), gekoppeld aan een top-down structuur aanpak (2) in een dynamische interactie met de burger (3) (incl. bedrijven, vzw’s,..), die sleutelrol spelen als bedenkers-uitvoerders-beheerders-mede-financierders.
1. Bottum-up impulsaanpak is te definiëren als “natuur-acupunctuur”, die er van uit gaat dat de urbane ruimte, een levend organisme is. Doel is om betaalbare burger_gedragen nabijheidsprojecten te realiseren door weinig of niet voor natuur gebruikte (rest) ruimtes te activeren met “live sized nature” (publiek, semi-publiek, semi-privaat, privaat, rest) . Het voordeel van deze aanpak is dat je bepaalde, precieze, zones van het urbane “lichaam” kan stimuleren en het immuunsysteem van het volledige behandelde “lichaam” kan verbeteren, activeren – met tal van globale langetermijneffecten als gevolg . In tegenstelling tot invasieve chirurgie, zoals het beleid van grote dure projecten die ruimte innemen, stelt de urbane natuur-acupunctuur een doortastende impulstherapie voor, met kleine buurtgerichte natuurinitiatieven (van buurtnatuur tot gevelnatuur, naar tuinverwildering). De kleine wildernissen zijn ANb product dat in deze strategie ingezet wordt.
2. Top-down ziet ANB een cruciale rol weggelegd voor de lokale groenplannen, en wil ANB deze verder stimuleren en reactiveren als dynamisch beleidsinstrument voor middellange- en lange termijn (draaiboeken, coaching, advisering,…). Dit vormt, naast andere (GRSP’s, GNOP’s,…) , een structureel ruimtelijke beleidskader voor de botum-up impuls aanpak. Centraal staat hier de versterking van de basisstructuur van de groen – blauwe door-adering van de urbane ruimte. Het doel van de gelaagde ANB aanpak is het stimuleren van een slimme urbane planning op natuurlijke basis zodat de urbane ruimte zelf onder meer de lucht, grond en het water kan zuiveren en het regenwater en de temperatuur onder controle kan houden.
3. De burger aan zet, Burgerinitiatief-participatie is in de gelaagde ANB strategie een vanzelfsprekend onderdeel van een urbane natuur-strategie.
Van saai gazon tot bloemrijk grasland
Om meer structuur en biodiversiteit in het stadspark te brengen is Aalst zo’n dertig jaar geleden gestart met het omvormen van gazons naar extensief beheerd grasland. Dit was destijds een grote uitdaging, bezoekers waren er niet klaar voor en er was weinig knowhow wat beheer betrof. Lerend uit de fouten slaagde de groendienst erin een aanvaardbaar resultaat te realiseren.
Eenmaal het verschralingsproces in werking treedt, gaat alles vanzelf: de biomassa neemt af, ruigtekruiden en banale grassen verdwijnen en er verschijnen wilde orchideeën en andere aantrekkelijke planten. Het geslaagde resultaat en de opgedane ervaring stelde het stadsbestuur staat om met dit beheer andere parken en plantsoenen extensief te onderhouden. Wat ooit startte als een idee voor het verhogen van de diversiteit en het brengen van meer structuur heeft vandaag ook zijn impact op klimaat, waterhuishouding, uitstoot broeikasgassen, … . Uiteraard blijven kort gemaaide grasvelden van belang in de publieke ruimte, vooral in de zomer als lig- en speelweide maar ook hier werd ingezet op verschraling, verhogen van de soortenrijkdom en verlagen van de maaifrequentie.
Meer info: congrespubliekeruimte.info
