Maak gebouwen en tuinen bestand tegen wateroverlast, droogte en hittestress

Een duurzame en veerkrachtige woonomgeving in de toekomst? Daarin ziet Griet Goossens, Adviseur Milieu & Klimaat bij Embuild Vlaanderen, een belangrijke rol weggelegd voor klimaatadaptieve gebouwen. Als trekker van de focusgroep Klimaatbestendige gebouwen breekt ze in dit artikel een lans voor noodzakelijke investeringen in ons gebouwenpatrimonium.

Aanhoudende droogteperiodes, dalende grondwaterstanden, hittestress in de stad, overvloedige neerslag, overstromingen en wateroverlast … Het is geen ver van ons bed show, want de gevolgen van de klimaatverandering worden ook in Vlaanderen steeds zichtbaarder. 2023 was het derde warmste jaar sinds het begin van de metingen, met twee hittegolven en warmterecords in juni en september. 2023 was ook het vierde natste jaar voor de huidige referentieperiode (1991-2020) met overstromingen en wateroverlast in november in West- en Oost-Vlaanderen. Ook in de eerste maanden van 2024 is er al meer regen dan normaal gevallen, met opnieuw wateroverlast tot gevolg.

Om Vlaanderen beter te wapenen tegen de gevolgen van de klimaatverandering zijn aanzienlijke investeringen noodzakelijk in het gebouwenpatrimonium, in weg- en waterinfrastructuur, in nutsvoorzieningen, in de herinrichting van de publieke ruimte en in de open ruimte en de natuur. Via de focusgroep Klimaatbestendige Gebouwen binnen de Green Deal Klimaatbestendige Omgeving van de Vlaamse overheid, willen we inzetten op één van deze uitdagingen, namelijk gebouwen en tuinen bestand maken tegen wateroverlast, droogte en hittestress.

Klimaatadaptieve gebouwen zijn bestand tegen hevige regenval en wateroverlast

Om ons beter te wapenen tegen droogte en waterschaarste, moeten we efficiënt omgaan met het beschikbare water. In klimaatadaptieve gebouwen wordt het regenwater opgevangen en gebruikt voor wasmachine en toiletten, voor het poetsen en voor het besproeien van de tuin. In de tuin laat men water infiltreren in de bodem, bijvoorbeeld door de aanleg van een wadi, een minimum aan verharding of de toepassing van waterdoorlatende verharding. In klimaatadaptieve gebouwen is waterzuinig sanitair aanwezig: de douche is voorzien van een spaardoucheknop, de toiletten zijn uitgerust met een dubbele spoelknop. Grijswaterinstallaties, waarbij het water van de wasmachine, het bad en de douche gebruikt wordt voor de toiletspoeling, vinden steeds meer ingang. Hierdoor kan het regenwater maximaal infiltreren in de bodem.

Klimaatadaptieve gebouwen zijn bestand tegen hevige regenval en wateroverlast. Om en bij de 500.000 Vlamingen wonen in watergevoelige woonkernen. De gebouwen in deze kernen moeten we maximaal beschermen tegen overstromingen en wateroverlast. Hiervoor zijn aanzienlijke ingrepen nodig op het publieke domein. In de kernen moet men straten, pleinen en rioleringen klimaatbestendig maken. In het omringende landschap dient men ruimte te geven aan het water door het opnieuw laten meanderen van waterlopen, het terugdraaien van de overwelving van waterlopen, de aanleg van wachtbekkens, het versterken van dijken enzovoort. Ook op gebouwniveau kunnen maatregelen worden genomen. Er zijn heel wat overstromingspreventieproducten op de markt, zoals slimme afwateringssystemen, waterkerende schuifpoorten, modulaire schotbalkensystemen, waterwerende deuren en ramen …

Klimaatadaptieve gebouwen zijn duurzaam en toekomstbestendig

Om de oververhitting van gebouwen te verminderen en hittestress te vermijden, is het creëren van schaduw door middel van bomen een effectieve maatregel. Groendaken en groengevels hebben ook een verkoelend effect. Het voorzien van buitenzonnewering en het gebruik van materialen die minder warmte absorberen, zijn andere mogelijkheden. Een goede isolatie zorgt ervoor dat de warmte buiten blijft. Als een gebouw is opgewarmd tijdens een langdurige hittegolf, heeft een goede isolatie als keerzijde dat het ook minder snel afkoelt. Dan is goede ventilatie een voorwaarde. Actieve koeling met airconditioning kan eveneens worden overwogen.

Klimaatadaptieve gebouwen zijn duurzaam en toekomstbestendig. Ze zorgen voor een hoger wooncomfort en vermijden toekomstige kosten (bijvoorbeeld door een overstroming). Klimaatadaptieve gebouwen hebben ook lagere verbruikskosten voor verwarming en koeling, en zo een hogere waarde op lange termijn. Ze dragen op een positieve manier bij aan een duurzame en veerkrachtige woonomgeving.

Griet Goossens is trekker van de focusgroep ‘Klimaatbestendige gebouwen’, die de belangrijkste stakeholders in de bouwsector verzamelt om informatie over klimaatbestendige projecten, innovatieve producten en bestaande kennis op het vlak van klimaatbestendige gebouwen uit te wisselen.

Tekst: Griet Goossens
Foto’s: Embuild Vlaanderen