INBO / Gezonde essen melden

Hoopgevend nieuws van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO): 3,2 procent van onze Essen blijkt resistent te zijn voor de gevreesde Essenziekte, een Aziatische schimmelinfectie. De ziekte velde de voorbije 10 jaar massaal Essen in Vlaanderen en in de rest van Europa. Om de toekomst van de boomsoort veilig te stellen, roept het INBO iedereen op om gezonde Essen in getroffen gebied te melden via waarnemingen.be.

In natuurlijke bossen bestaat een evenwicht tussen boomsoorten en hun ziekteverwekkers. Maar wanneer exotische ziektes in een nieuwe omgeving terechtkomen, dan kan dat evenwicht helemaal verstoord worden. Onze inheemse soorten blijken dan niet over de specifieke genen te beschikken die hen resistent kunnen maken tegen een ziekte. Gevolg: de ziekte groeit uit tot een ware epidemie. Precies dat gebeurde met de schimmel Vals essenvlieskelkje, afkomstig uit Azië, die in Europa massaal essentaksterfte veroorzaakt bij de Gewone es. Zieke bomen zijn te herkennen aan hun dorre bladeren, zwarte plekken, littekens en afgestorven takken.

De hoop van de Europese Es: resistentie

Onderzoekers van het INBO bestudeerden gedurende vijf opeenvolgende jaren de symptomen van de essenziekte bij 5100 essen uit 51 gebieden in Europa. Eind 2017 was 62,8 % van de essen afgestorven. Tegelijk bleek dat 161 bomen (3,2 %) veel minder vatbaar waren voor de ziekte.

De onderzoekers gebruikten enten en stekken van deze minder vatbare essen om verder te kweken en te onderzoeken waarom ze nauwelijks reageren op de schimmel. De eerste resultaten zijn alvast veelbelovend. Zo zijn 10 procent van de zaailingen die opgekweekt werden uit zaden van gezonde essen uit Litouwen (waar de ziekte al sinds midden de jaren 1990 voorkomt), ook weinig vatbaar voor de ziekte. Voor de Vlaamse essen (waar de ziekte voorkomt sinds 2007) is de resistentie van nakomelingen voorlopig nog maar 3,7 procent.

Als deze gezonde essen op hun beurt gezonde nakomelingen opleveren, kunnen we op termijn een nieuwe zaadbron aanleggen waaruit weer nieuwe gezonde populaties van de Es kunnen ontstaan.

Belang van de Es

Jammer genoeg vind je de ziekte intussen zowat overal in Vlaanderen. Vooral ecologisch is de Es van uitzonderlijk belang voor België. We hebben maar een beperkt aantal loofbomen en daar is de Es er een van. Het is bovendien een van de weinige boomsoorten die goed gedijen in biotopen zoals bronbossen en valleibossen. Het verdwijnen van de Es zou die ecosystemen dus drastisch veranderen. De Es heeft ook bladeren die gemakkelijk composteren en dat zorgt voor een kwaliteitsvolle humuslaag in Essenbossen. Aangezien de Es ook veel licht doorlaat, creëert hij een goede omgeving voor kruiden en andere ondergroei.

Wie helpt mee?

De onderzoekers zoeken gezonde Essen in zwaar aangetaste gebieden in Vlaanderen. Zo hopen ze een brede collectie uit te bouwen met een hoge genetische diversiteit. Iedereen die daarbij wil helpen, kan dat melden via waarnemingen.be (voer in het opmerkingenveld ‘gezond’ in).

Hoe herken je de ziekte?
De eerste symptomen zijn bladvlekjes die verder uitbreiden en een gedeelte of het geheel van het blad doen verwelken. De symptomen verspreiden zich vervolgens via de bladsteel naar de twijgen, de stam en het cambium. Hierdoor wordt de sapstroom verstoord wat tot uiting komt via verdorde bladeren en kroon van de aangetaste essen, eventueel gevolgd door afsterven van twijgen of zelfs de hele kroon. Verder zal bij zeer gevoelige essen ook de stam bruine plekken vertonen.