ILVO / Manifest van het Productief Landschap
Hoe open ruimte open houden en landbouwers als belangrijke beheerders van die open ruimte nieuwe perspectieven bieden in een verstedelijkt Vlaanderen? Met die vraag in het achterhoofd werd 5 jaar geleden een ambitieus traject opgezet door ILVO, het Team Vlaams Bouwmeester, het Departement Omgeving en het Departement Landbouw en Visserij. Zij zochten én vonden inspirerende voorbeelden van innovatieve landbouw met meerwaarde voor landschap en samenleving. Nu die projecten afgerond zijn, is een ‘Manifest van het Productief Landschap’ opgesteld.
Uit 40 ideeën en 28 finale kandidaat-dossiers werden uiteindelijk vijf pilootprojecten geselecteerd.
• Collectieve bioboerderij en pachthoeve De Kijfelaar in Herentals
• Landbouwpark Tuinen van Stene in Oostende
• Vleesveeboerderij Hoeve De Waterkant in Herk-de-Stad
• Dakserre Agrotopia van Inagro op de REO-veiling in Roeselare
• Stadslandbouw op een voormalig woonuitbreidingsgebied in Maasmechelen
In de loop van 2015 en 2016 kreeg elk van die projecten begeleiding van adviseurs en experts. Samen gingen de landbouwers, projectregisseurs en ontwerpteams aan de slag, met als doel de effectieve uitvoering van de innovatieprojecten op het terrein en tegelijk lessen trekken uit de opgedane ervaringen.
Manifest van het Productief Landschap: vijf aanbevelingen
Deze lessen werden door de partners ILVO, Team Vlaams Bouwmeester, het Departement Omgeving en het Departement Landbouw en Visserij omgezet in een manifest met vijf aanbevelingen.
ILVO-onderzoekster Elke Vanempten: “De landbouwsector verandert voortdurend, net als de maatschappij. Globalisering, klimaatverandering, verduurzaming, verstedelijking en bevolkingsgroei zijn enkele trends die ruimte vragen en impact hebben op de landbouwbedrijvigheid. De landbouwer moet zich noodzakelijkerwijs continu aanpassen, maar die aanpassingen worden bemoeilijkt omdat individuele belangen niet altijd stroken met collectieve belangen en omdat beslissingen van private en publieke partijen het speelveld kunnen inperken. De aanbevelingen in dit manifest kunnen daar een oplossing voor bieden.”
Een productief landschap met duurzame voedselproductie vergt volgens dat manifest:
1. Blauwe klimaatdiensten: Maak werk van blauwe klimaatdiensten zoals wateropvang op landbouwpercelen met het oog op een betere waterkwaliteit en beter waterbeheer en waterbeheersing. Creëer een kader op maat en begeleiding voor landbouwers en zorg voor een systemische aanpak, zodat de investeringen in klimaatdiensten echt renderen.
2. Transformatiebegeleiding: Breng cumulatieve effecten die druk uitoefenen op landbouwruimte in beeld. Ontwikkel mechanismen waarmee landbouwers een faire kans krijgen om voort te boeren op een plek waar hun landbouwactiviteit maatschappelijk gewenst is. Voorzie in onafhankelijke en ontwerpende begeleiding, zodat gebiedsgericht, systemisch en effectief flankerend werk kan worden gemaakt van de overgang naar een maatschappelijk gewenste, duurzame en economisch rendabele landbouwbedrijfsvoering.
3. Een voedselregisseur: Zet een structurele werking op rond (stedelijke) openruimteprojecten en creëer een netwerk van stedelijke voedselregisseurs die tijd en ruimte krijgen om actief aan openruimteprojecten en hun voedselverhaal te sleutelen. Om stadsnabije voedselproductie in Vlaanderen echt kansen te geven moet bij stads- of stadsrandontwikkeling structureler gewerkt worden rond voedsel dan vandaag het geval is.
4. Agrarische reconversie: Benut het bestaand en toekomstig agrarisch patrimonium zo optimaal mogelijk, ook en in de eerste plaats door landbouw zelf. Doorbreek de cirkel van niet-landbouwkundig hergebruik door de criteria te actualiseren van wat landbouw is en stimuleer omkeerbaar bouwen en andere maatregelen voor landbouwreconversie.
5. Productieve stedelijke ruimte: Stedelijke verticale oppervlakte zoals daken biedt nog heel wat perspectieven voor productieve ruimte. Faciliteer dus meervoudig ruimtegebruik door via regelgeving voedselproductie op daken en in andere stedelijke ruimtes mogelijk te maken en zorg voor inbedding van voedsel in stedelijke visievorming.
Wat nu?
Voorlopig komt er geen Pilootprojecten Productief Landschap 2.0, maar de partners zijn wel benieuwd naar wat de actuele ruimtelijke vragen uit de landbouwsector zijn. Op welke gebieden is er nog het meeste nood aan ondersteuning? Met andere woorden: als landbouwers vandaag een pilootproject zouden indienen, wat zou dan het werkveld zijn?
Meer info: ILVO
