Hoge Gezondheidsraad wil gecontroleerde en progressieve afbouw van glyfosaat

In een nieuw advies vraagt de Hoge Gezondheidsraad (HGR) een progressieve afbouw van de onkruidverdelger glyfosaat tegen 2022. Op grond van de beschikbare informatie gaat de HGR ervan uit dat er voldoende bewijs is om glyfosaat te verbieden. Carcinogeniciteit is misschien niet het significantste toxisch effect: andere effecten zijn mogelijk belangrijker.

 

De Hoge Gezondheidsraad (HGR) is het wetenschappelijk adviesorgaan van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

Het gebruik van de onkruidverdelger glyfosaat is in de EU, met een paar beperkingen, opnieuw voor vijf jaar toegelaten, tot 15 december 2022. Die beslissing werd genomen ondanks stevige weerstand van een aantal partijen en de lopende discussie over de toxiciteit van glyfosaat in het algemeen en het kankerverwekkend vermogen in het bijzonder, op de sociale media, in de pers en in de wetenschappelijke literatuur. Het Milieubeschermingsagentschap van de VS (EPA), de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) en een aantal nationale en internationale organisaties beweren niet dat glyfosaat kankerverwekkend is voor mensen, terwijl het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) van oordeel is dat glyfosaat waarschijnlijk kankerverwekkend is voor mensen. Dat heeft het Europees Parlement ertoe aangezet op 6 februari 2018 een bijzondere commissie in het leven te roepen, de zogenaamde PEST-Commissie genoemd, om de toelatingsprocedures voor pesticiden in de EU te onderzoeken. Volgens de PEST-Commissie zijn de beperkingen op het verder gebruik van glyfosaat, zoals opgelegd in de verlengingsprocedure, bevestigd: de hulpstof talgamine moet uit de samenstellingen verdwijnen en glyfosaat mag niet op openbare plaatsen worden gebruikt. Er werden een aantal aanbevelingen geformuleerd, onder meer dat zoeken naar alternatieven nodig is en dat het voorzorgsbeginsel met grote voorzichtigheid moet worden toegepast.

Intussen hebben een aantal bedrijven de procedure voor de verlenging van de vergunning voor het gebruik van glyfosaat in de EU tot na december 2022 opgestart.

Veiligheidsproblemen

Na een onderzoek van de beschikbare wetenschappelijke literatuur komt de HGR tot het besluit dat glyfosaat een complex toxisch profiel heeft: niet alleen is het (zwak) kankerverwekkend, maar ook de hormoonontregelende eigenschappen, de effecten op het darmmicrobioom van mensen en proefdieren en de effecten op bestuivers (naast de effecten van neonicotinoïden) zijn een punt van zorg.

Volgens de HGR is glyfosaat een zwak carcinogeen, maar is het risico voor de mens beperkt. Alhoewel de carcinogeniteit van glyfosaat (het kankerverwekkend effect) in de huidige discussies centraal staat, zijn andere aspecten van toxiciteit ook belangrijk en minder controversieel. Deze niet-carcinogene effecten van glyfosaat kunnen een voldoende reden zijn om actie te ondernemen.

Hoewel het risico op negatieve effecten voor de mens na blootstelling aan glyfosaat beperkt is, gezien het toxische profiel op basis van carcinogene en niet-carcinogene effecten, beveelt de HGR toch aan dat het gebruik van glyfosaat zo snel mogelijk moet worden stopgezet en bij voorkeur voor 15/12/2022, d.w.z. voor het einde van de looptijd van de vergunning.

Wat nog overblijft van de periode waarin glyfosaat toegelaten is, moet benut worden om geschikte experimenten te organiseren die het vraagstuk over de carcinogeniciteit kunnen oplossen,

Economisch belang

Gezien het massale wereldwijde gebruik van dit herbicide is de HGR zich bewust van de belangrijke rol van glyfosaat, niet alleen in de landbouw maar ook in de economie in het algemeen. Hoewel de HGR weigerachtig staat tegenover verder gebruik, is hij zich bewust van de gevolgen van een verbod op glyfosaat, vooral wegens het gebrek aan geschikte, minder (of niet-)toxische chemische alternatieven voor glyfosaat of andere, in de praktijk toepasbare onkruidbestrijdingsmiddelen.

Daarom zal de deadline van 2022 hoogst waarschijnlijk in vraag worden gesteld. De HGR is echter van oordeel dat een verlenging van de vergunning om glyfosaat na 2022 te gebruiken enkel mogelijk is indien een goed-gecontroleerd, duidelijk en strikt plan beschikbaar is, dat is opgezet door de bevoegde instanties en binnen een beperkte termijn te halen doelstellingen voorziet.

De HGR beveelt aan dat inspanningen om een aanvaardbaar alternatief voor glyfosaat te vinden intensief worden gestimuleerd, hetzij een andere chemische stof met vergelijkbare eigenschappen, hetzij andere niet-chemische methoden voor onkruidbestrijding. Bij voorkeur moeten deze inspanningen op internationaal niveau worden georganiseerd en gecoördineerd gelet op het wereldwijde belang van glyfosaat.

Het volledige advies (HGR_9561) is te vinden op de website van de Hoge Gezondheidsraad