Hoe je tuinen de laatste jaren zag veranderen en wat je mag verwachten voor de toekomst

Tegenwoordig is het niet meer zo uitzonderlijk als je een tuin hebt. Een paar eeuwen geleden lag dat wel anders. Toen konden alleen de allerrijksten zich een dergelijke luxe veroorloven. Vandaag bepalen vermogen en interesse vooral de omvang  van de tuin. Ook conflicten op wereldformaat hadden zo hun invloed op het uiterlijk van de tuinen. Zo werd door voedseltekort na WO II de aanleg van een eigen moestuin aangemoedigd. Doordat de welvaart toenam, verdween de moestuin in de jaren 60 grotendeels. De vrijgekomen ruimte kleurde grasgroen. Drie berken en een perkje rozen zorgden voor de nodige aankleding, een rij coniferen voor privacy en een bank op het uitgestrekte gazon voor beleving. Zestig jaar later dwingen opeenvolgende natuurrampen ons opnieuw tot heroriëntering van het tuinenlandschap. Klimaatrobuuste tuinen zijn vandaag een noodzakelijke trend!

Monotone tuinen – enkel streling voor het oog

Externe omstandigheden, zoals gebrek aan beschikbare ruimte, kleinere bouwkavels en de stijgende kostprijs van bouwgrond liggen aan de basis van compactere tuinen. Hoe contradictorisch het ook klinkt, vaak kennen die tuinen een tegenstrijdige verhouding tussen een grijze en groene invulling. De voorkeur gaat uit naar royale terrassen maar verder valt de eentonige beplantingskeuze vooral op. Denk maar aan de vele massieven in Buxus en Osmanthus, of de grote vlakken aan Pennisetum. En niet te vergeten het ‘mooi’ gemaaide gazon.

Hoewel deze tuinen visueel zeer aantrekkelijk ogen, getuigen van deskundige aanleg én een hoge kwaliteit uitstralen, vormen ze al te vaak een kerkhof voor de biodiversiteit. Door monotone beplanting blijven natuurlijke vijanden weg, kweken planten weinig of geen weerstand en krijgen ziektes en plagen vrij spel. Ook het bijbehorende onderhoud van frequent maaien en scheren zorgt voor een afname van voedingswaarde.

Hoewel deze tuinen visueel zeer aantrekkelijk ogen, getuigen van deskundige aanleg én een hoge kwaliteit uitstralen, vormen ze al te vaak een kerkhof voor de biodiversiteit. Door monotone beplanting blijven natuurlijke vijanden weg, kweken planten weinig of geen weerstand en krijgen ziektes en plagen vrij spel.

Ook het weer van de voorbije jaren en de opwarming van de aarde spelen een eigenaardige rol. Meer en meer kiezen eigenaren voor een zwembad of zwemvijver, wat het uitzicht van een tuin enorm wijzigt. Tijdens de coronapandemie bereikte deze vraag een top. Op lifestyleniveau speelt waterplezier in op de zoektocht naar verkoeling, maar op ecologisch vlak is dit niet verzoenbaar met het nijpende regenwatertekort. En wat te denken van droogpompen om dit soort tuinen te kunnen aanleggen? Die contradictie brengt ons bij beregening. Het zijn gouden tijden voor aannemers die zich specialiseerden in deze materie. Inspelend op het maatschappelijke en economische gebeuren is dit sterk, maar ecologisch staat dit haaks op de ecosystemen. Door de permanente watergift bij droogte en hitte komt net die omgeving in een stresssituatie terecht en is hun natuurlijke verdamping en wateropnamecyclus ernstig verstoord. De plotse sterfte van heesters is daar bijvoorbeeld vaak een gevolg van. Hoe dan ook, de toekomst zal het verdere bestaan van zwembaden en beregening uitwijzen.

Weelderige tuinen – een bom aan smaken

Tegenwoordig kiezen jonge gezinnen voor meer natuurlijke en wilde(re) tuinen. Men wil als het ware terugkeren naar spontaan en verrast ontdekken, en naar de rust die een gevulde groene omgeving uitstraalt.

Ook natuurlijke tuinen hebben structuur en worden nog steeds gestuurd. Het verschil met traditionele tuinen zit hem onder andere in de gelaagdheid. Het vertrouwde groene strakke grasveld maakt plaats voor kleur en leven, want madeliefjes, klaver en brunel zijn weer geliefd.

Tegenwoordig kiezen jonge gezinnen voor meer natuurlijke en wilde(re) tuinen. Men wil als het ware terugkeren naar spontaan en verrast ontdekken, en naar de rust die een gevulde groene omgeving uitstraalt.

Zelfs in oppervlakte wijkt de grasvlakte voor weelderige borders en maakt het monotone plaatje plaats voor beplanting die bruist van leven en bijen, vlinders en andere insecten aantrekt. Deze natuurgerichte inrichting draagt bij aan rijkdom en kleur, aan genieten en beleven.

Het aanbod van nestkastjes, voederplankjes en insectenhotels stimuleert op kleine schaal het positieve, (on)bewuste en ongedwongen karakter van deze nieuwe tuinen. De keuze voor voedsel- , kruiden- en pluktuinen waar zowel bloemen, bladeren, bessen, noten, vruchten en zelfs wortels kunnen geoogst worden, getuigen van de nieuwe smaakvolle trend.

Hedendaagse tuinen krijgen bijkomende betekenis

Private tuinen dienen tot nog toe vooral onze nood aan ontspanning en beleving. Maar gaandeweg dringt zich snel een bijkomende betekenis op.

Dit artikel werd geschreven in een kletsnatte novembermaand, en alhoewel we daar zelf wat van gespaard zijn gebleven, staat oktober wereldwijd in de boeken als warmste oktobermaand ooit. Ook bij ons waren de maanden juni en september van 2023 recordmaanden wat betreft de gemeten temperatuur. Hoog tijd om alle mogelijke middelen in te zetten en met vereende krachten ons klimaat niet verder te laten ontsporen.

Hierin schuilt dan ook de bijkomende betekenis die private tuinen anno 2024 moeten krijgen. Want naast het begrip ontspanning kan de twaalf procent grondoppervlakte, die alle tuinen in Vlaanderen samen innemen, wezenlijk bijdragen als buffer in onze waterhuishouding. Ze kunnen verdamping bij hoge temperaturen beperken en een rol spelen bij buffering en infiltratie in periodes waarin er veel regen valt.

De Vlaamse tuinen kunnen wezenlijk bijdragen als buffer in onze waterhuishouding. Ze kunnen verdamping bij hoge temperaturen beperken en een rol spelen bij buffering en infiltratie in periodes waarin er veel regen valt.

Groeiende klimaatbewustheid

Het groeiende besef van klimaatverandering vraagt om een heroverweging van de aanpak van tuineigenaren, tuinontwerpers en -aanleggers. Strengere regelgeving en toenemend bewustzijn leiden tot een grotere vraag naar waterdoorlatende en -passerende verhardingen. Ontharden van tuinen wordt steeds populairder.

De markt reageert op deze trendverandering. Gesprekken met verschillende BFG-partners tonen diverse benaderingen, maar een holistische aanpak staat centraal. Het doel is projecten op maat te creëren die uitgaan van de specifieke problemen en een alomvattende oplossing bieden.

Ook groendaken en -gevels winnen terrein. Het meten van de bodemkwaliteit is cruciaal. Bodemanalyses onthullen de samenstelling, het drainerende vermogen, het bodemleven en voedingselementen. Verhardingen krijgen nu open voegen en zelfs groene voegen zijn in de mode. Regenwater wordt gestuurd naar plantvakken, buffers, regenwaterputten, wadi’s of de riolering, afhankelijk van de mogelijkheden en tuininrichting.

Ontharde oppervlaktes worden omgezet in groene oases door de bodem in balans te brengen. Gevarieerde beplanting en organische meststoffen dragen hieraan bij.

Om op termijn de gevoeligheid voor ziekten en plagen voor te zijn, hanteer je best de 80-20-regel. Streven naar 80 procent gezondheid van de plant kan je bereiken door het bodemleven, de waterhuishouding en het drainerend vermogen van de bodem te kennen.

Bewustwording wordt gestimuleerd door de overheid, die via Green Deals ondernemers en consumenten aanmoedigt tot meer groen in openbare ruimten. Ook onze toekomstige collega’s of werknemers worden meegenomen in deze klimaatbewuste visie op de private tuin van de toekomst. De scholenwedstrijd ‘Beloftevolle hovenier’ zal haar 15e jubileumeditie compleet wijden aan de aanleg van een klimaatbewuste voortuin.

Bewustwording wordt verder aangewakkerd via projecten als ‘Het Tuinaannemereffect’, de tuincampagne van het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM). Ze brengt het verhaal van bewust snoei- en maaiwerk, functionele verharding, gelaagde beplantingsopbouw, diversiteit en ecologische waarde tot bij de consument.

Ook het tv-programma ‘Van Droom tot Tuin’ bespreekt heel wat relevante thema’s en gaat dieper in op de technische vaardigheden van een tuinaannemer. Het programma ‘Goed Geplant’ brengt op lifestyle-niveau de consument in beweging.

Eind 2024 verschijnt het trendrapport van de VLAM. Interesse? Blijf op de hoogte via www.pro4green.be.

Aan ons, groenvoorzieners, om dit op een professionele en vakbekwame manier vorm te geven en zo met onze sector een belangrijke bijdrage te leveren aan de toekomstige woon- en leefkwaliteit in ons land.

Met dank aan Marc Verachtert (tuinjournalist), Filip Melis & Luc Lippens (Steenbakkerij Vande Moortel), Steven De Bruycker (partner Boomkwekerij Mentens), Sven Van Regemortel (DCM) en Herwig Dessers (Ebema).

Tekst: Lisbeth Creemers
Foto’s: Ebema_Stone&Style, Marc Verachtert, Steenbakkerij Vande Moortel