Gemeenteplein Molenbeek wint Prix ]pyblik[ Prijs 2016

De tweede Prix ]pyblik[ Prijs 2016 is toegekend het project voor het Gemeenteplein van Molenbeek. Die prijs heeft als doel voorbeeldige Brusselse publieke ruimteprojecten in de kijker te zetten.

De publieke ruimte is een plaats voor ontmoeting en uitwisseling die de levenskwaliteit ondersteunt. Zij speelt een centrale rol in het stedelijke leven: de kwaliteit van haar inrichting bepaalt mee de leefbaarheid van de dense stad, maar ook hoe aantrekkelijk de stad is. Deze uitdagingen zijn zeker aanwezig in Brussel, stadsgewest in het centrum van de Europese Unie. Hier stellen zich uitdagende vragen rond publieke ruimte: Wat kan haar structurerende en hoofdstedelijke rol zijn? Wat kan multifunctionaliteit en toegankelijkheid hierin betekenen? Wat zijn de voordelen van natuur in de stad en in het bijzonder voor de Brusselse burger ?

Om de aandacht te vestigen op de uitdagingen rond het ontwerpen van publieke ruimte in de hoofdstad, werd in 2014 de Prix ]pyblik[ Prijs in het leven geroepen.

Het project voor het Gemeenteplein van Molenbeek is de eerste gedeelde ruimte in Brussel en bijgevolg een toonaangevend project. Wanneer dit project naast de twee andere genomineerden wordt gezet, wordt het nog interessanter. Samen geven ze immers een totaalbeeld van de specificiteit die eigen is aan publieke ruimte in Brussel.

EEN DRIELUIK
De tweede editie van de Prix ]pyblik[Prijs in 2016 kon rekenen op 9 zeer diverse inzendingen. Een onafhankelijke jury, samengesteld uit Brusselse en nationale experts, beoordeelde aan de hand van de “Verklaring voor een kwalitatieve publieke ruimte” de verschillende essentiële aspecten van een kwalitatief publieke ruimte-ontwerp.

Er werden 3 projecten genomineerd: het Gemeenteplein van Molenbeek, het Verboeckhovenplein in Schaarbeek en Parckdesign 2014: Parckfarm in Molenbeek. Deze 3 projecten kunnen als een drieluik van de Brusselse publieke ruimte worden beschouwd, elk met hun eigen kenmerken: het proces, het ontwerp, de participatie.

De genomineerden voor de Prix ]pyblik[ Prijs vormen een veelzeggende staalkaart van de specifieke ruimtelijke, politieke en administratieve uitdagingen in de Brusselse context. Het is deze eigenheid die Brussel complex maakt, maar die de stad tegelijk ook haar rijkdom schenkt. Dit is een gegeven dat niet weggegomd mag worden. Het dient daarentegen op een positieve manier naar voren te worden geschoven en uit te stralen over de gewest –en landsgrenzen heen.
De jury koos het Gemeenteplein als een verdienstelijke winnaar uit, een iconisch project met een voorbeeldig proces waarbij de auto plaats maakte voor publieke ruimte.

 

Het Gemeenteplein van Molenbeek, Molenbeek – A.Practice

 

Beliris

Het Gemeenteplein van Molenbeek is als eerste echte Brusselse gedeelde ruimte kenmerkend voor een opmerkelijke mentaliteitsverandering in de cultuur van de publieke ruimte in Brussel. Een parking maakte plaats voor een publieke ruimte waar bewoners samenkomen.

Het mag dan lang wachten geweest zijn op de eerste echt gedeelde ruimte in Brussel, het project verdient bewondering voor zijn kwalitatief proces waar ontwerper en bouwheer nauw samenwerkten aan een  project met een veelheid van toe-eigeningen.

Het plein vormt een rustpunt in de buurt, een verademing in een dens bevolkte wijk en verbindt bovendien  een netwerk van publieke ruimtes in het centrum van Molenbeek. De ruimtelijke kwaliteit van deze ontmoetingsruimte is evident. De eenvoudige inrichting vertaalt zich in een geraffineerd en goed afgewerkt project waar de auto plaats maakte voor de actieve weggebruiker, voornamelijk voetgangers en fietsers. Toch mist deze ontworpen leegte bij momenten enkele elementen die de verschillende gebruikers begeleiden,  bijvoorbeeld om het niet-reglementair parkeren te ontraden.
De heraanleg van het Gemeenteplein is een ware stedelijke (r)evolutie die mede mogelijk werd gemaakt door het militantisme, de participatie, de wijkcontracten en de voorbereidende studies. Het project valt eveneens op door zijn uitwerkingsproces waar er tijd en ruimte werd gemaakt voor evenementen en artistieke interventies. Het Gemeenteplein geeft nieuw elan aan de toekomst van Brussel die voor positieve ontwikkeling staat, denk maar aan de Elsensesteenweg of de Centrale Lanen.

 

Het Verboeckhovenplein, Schaarbeek – MSA

 

© Serge Brison/MSA

Daar waar er bij het project voor het Gemeenteplein van Molenbeek met de gom werd gewerkt, worden er op het Verboeckhovenplein ruimte en mogelijkheden gecreëerd aan de hand van een nieuw object  Dit project werd genomineerd omdat het een ruimtelijk en kwalitatief antwoord biedt op een eenvoudige vraag: het verenigen van het plein dat in 2 gesplitst werd door de spoorweg. De nieuwe passerelle verbindt de twee delen van het plein op een formele en functionele manier en vormt tegelijkertijd een ontmoetingszone die voorheen onbestaande was. Het project schrijft zich in in een typisch Brussels kader: een stedelijke acupunctuur in het kader van een wijkcontract. Maar het gaat ook een stap verder. Het project is aanwezig en vormt het statuut en het gebruik van de plek op een permanente wijze om tot een bestemmingsruimte. De vormgeving van de passerelle maakt verschillende vormen van toe-eigening mogelijk, gaande van passage tot verblijven en verzamelen. Deze verbindingsruimte had echter doorgetrokken kunnen worden op een grotere schaal om zo de relatie met de buurt verder aan te gaan.

De typische Brusselse kenmerken en de synthetische vormgeving maken van het Verboeckhovenplein een uitgelezen referentie om de Brusselse publieke ruimte te promoten over de landsgrenzen heen.
Parckfarm, Molenbeek – Taktyk & Alive Architecture

Een project dat al internationaal de aandacht trok door zijn opmerkelijke methodologie is Parckfarm. Het project ontstond in het kader van de biennale Parckdesign 2014, waar toen een braakliggend terrein naast de toekomstige ontwikkelingen rond Thurn & Taxis werd omgevormd tot een tijdelijk park voor de hele buurt.
De coproductie die dit project kenmerkt getuigt van een innoverende en verregaande manier van burgerparticipatie en gaat zo een bijzondere relatie met de buurt aan.  Het toepassen van coproductie biedt  op die manier een innoverend landschappelijk antwoord.
De bestaande kwaliteiten van de publieke ruimte werden gevaloriseerd en versterkt. Toch mist het project een zekere vormgeving en landschappelijke structuur. Hierdoor komt het bij momenten over als een verzameling van elementen.
Parckdesign is een eerste fase, een transitoir project in de aanloop van een project op lange termijn, waarbij een verwaarloosd terrein in gebruik werd genomen. Dankzij een doorgedreven burgerengagement bestaat het vandaag nog steeds.

 

Meer info op www.pyblik.brussels