Filiep Bouckenooghe over klimaatrobuuste steden
Als ‘Vereniging voor Openbaar Groen vzw’ zijn we dagelijks bezig om uit te zoeken hoe lokale besturen de vele uitdagingen i.v.m. een hedendaags groenbeleid kunnen vormgeven. De uitdagingen zijn enorm. Of het nu gaat over een technische kwestie, zoals het inventariseren van groen, het beheer van het groenpatrimonium, duurzame ontwerpen,… of een thema zoals groen in het COVID-19-tijdperk, groen & gezondheid, of… klimaat.
Klimaat is zo’n thema dat je niet meer kan wegdenken. Of we het nu willen of niet, de ‘climate-change’ is alomtegenwoordig ook in het groenbeleid. Voorkomen van gronduitdrogingen, andere plantenkeuzes, waterinsijpeling,…. zijn nieuwe overwegingen. Maar het blijft steeds een evenwicht zoeken tussen enerzijds structurele ingrepen, technische haalbaarheid, betaalbaarheid en groenbeleving voor de burger.
Om op weg te zijn naar een snelle en efficiënte lokale klimaatwinst op maat van jouw stad of gemeente, zijn vier cruciale thema’s belangrijk: energie, mobiliteit, economie en landbouw. Om na te denken over de aanpak van de gevolgen van climate-change komt groen in het vizier. En ik weet het wel, met een aangepast, hedendaags groenbeleid redden we het klimaat niet. Maar toch, groen kan dienen als oplossing, maar meestal is groen slachtoffer van klimaatswijziging. Daarom hebben we nood aan een geïntegreerd beleid.
Klimaat is geen vak apart!
4 groene kapstokken voor klimaatrobuuste steden van de toekomst:
#1 SPONSSTAD
‘Door de klimaatopwarming veranderen de extremen in het weer. Een warmere atmosfeer kan meer vocht bevatten en heeft zo bijvoorbeeld een impact op neerslagpatronen. Hevigere regenbuien zullen worden afgewisseld met langere periodes van droogte. En als neerslag uitblijft, gecombineerd met hoge temperaturen en zon die vocht uit de bodem verdampt, dan resulteert dat in droogteproblemen’.
Het zijn maar enkele van de verwachtingen die wetenschappers van het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) en verschillende Belgische universiteiten vandaag naar voren schuiven. Dit is gekend en steeds meer voelbaar. Maar wat doe je eraan? De sponsstad!
Wel, ik hoef je de werking van een spons zeker niet uit te leggen. Of toch? Laat ons eens kijken naar de definitie in Wikipedia: “Een huishoudspons is een schoonmaakartikel dat zeer goed vloeistof kan opnemen. De ruimtes tussen de vezels zuigen water aan en zorgen dat het water niet direct terugvloeit. Het water zit gevangen in de spons totdat het water uit de spons wordt gewrongen”.
Als beeld kan dit wel tellen. Het is een middel om water op te nemen, vast te houden en gecontroleerd te lossen. Zijn dit nu net niet de eigenschappen die we wensen? “Chinese ‘sponssteden’ trekken de aandacht in Europa”. Waterdoorlatende wegen en trottoirs, parken, daktuinen en andere groene initiatieven moeten in Chinese steden wateroverlast beperken. Voor de technieken die in deze ‘sponssteden’ worden gebruikt, is ook in Europa steeds meer belangstelling.
Op Schiervelde te Roeselare werd de bestaande asfaltvlakte heraangelegd in een parking van de toekomst.
De rijweg werd in asfalt voorzien maar de parkeervakken werden ontworpen in grasbetontegels gescheiden door verschillende groenzones bestaande uit hagen, bomen en gras. Onder de parking ligt voor 1.000 m³ aan buffervolume, met betonbuizen en een buffergracht vooraan de parking.
#2 BOMEN ALS NATUURLIJKE ARCO’S
Met eenvoudige ingrepen kunnen we de hitte beter uit steden en dorpskernen houden. Hitteperiodes zorgen voor meer sterfgevallen, de zogenaamde hittedoden of oversterfte door hitte. In jaren waar we geteisterd worden door hittegolven is er een oversterfte van meer dan 6 procent of meer dan 2.000 extra sterfgevallen op jaarbasis. Te verwachten valt dat dit aantal enkel zal toenemen. Vooral ouderen, kinderen en stedelingen lijden onder de oplopende temperaturen.
Volgens de Vlaamse Milieumaatschappij zal het aantal hittegolfdagen in Vlaanderen stijgen van gemiddeld vier naar vijftig tegen 2100. Het is ook van belang bij de ruimtelijke planning in steden rekening te houden met de invloed van de bebouwing op het lokale klimaat, o.a. door vegetatie en wateroppervlakken in te zetten om de extreme temperaturen lokaal te milderen. Uit onderzoek blijkt dat vooral minder verharding en meer groen in de stad het hitte-eilandeffect kunnen verminderen. Het verkoelende effect van wateroppervlakken blijkt lager te liggen. Toch kunnen grotere waterpartijen ook naar het einde van de zomer toe nog verkoeling brengen wanneer hun oriëntatie in het verlengde ligt van de heersende windrichting: ze laten dan toe dat verkoelende wind dieper doordringt in de stad.
Ook al bestaat er misschien onenigheid over hoeveel airco’s een boom vertegenwoordigt, over één zaak is iedereen het eens: een boom koelt af. En dat zou dan meteen ook een ecologische en verantwoorde manier kunnen zijn om de temperaturen leefbaar te houden bij hittegolven …
Brasschaat is een boomvriendelijke gemeente. Dat is het minste wat je kunt zeggen van een gemeente waarvan vrijwel iedere straat geflankeerd wordt met bomen. Sinds vele decennia bepalen laanbomen het typische straatbeeld van Brasschaat en vormen een belangrijk onderdeel van het groene en culturele patrimonium van de gemeente. Sinds kort zijn de ruim 34.000 Brasschaatse laanbomen opgenomen in een breed opgevat bomenplan.
Het bomenbeheerplan van Brasschaat gaat verder dan de meeste andere plannen die voornamelijk focussen op het beheer van de individuele boom. Het bomenplan kadert in een brede visie waarbij natuurdoelstellingen en de levering van ecosysteemdiensten mee onder de loep werden genomen.
Verder lezen?
Ben je benieuwd naar de laatste twee belangrijke groene kapstokken voor een klimaatrobuuste stad? Het volledige artikel van Filiep Bouckenooghe van VVOG lees je nu in het CG Concept Jaarboek 2021.
