Expositie STAD = NATUUR

Door klimaatverandering en verdichting van steden komt de ontwikkeling van stadsnatuur in een stroomversnelling. Om steden leefbaar te houden en het hoofd te bieden aan hittestress, droogte, overstroming en afname biodiversiteit. De nieuwe expositie STAD = NATUUR, door Kunstloc Brabant in de LocHal in Tliburg (NL) vraagt aandacht voor de belangrijke rol die creatieve makers hebben in het vormgeven van de groene stad. Een expositie over klimaatadaptatie, het delen van de beperkte ruimte in de stad en het zoeken naar een nieuw evenwicht tussen mensen, planten, dieren, bodem en water in de stad.

Stadsnatuur staat volop in de belangstelling. Voor een aantrekkelijke stad, recreatie, gezondheid en sociale contacten. En de laatste jaren ook als middel voor aanpassing aan klimaatverandering: voor verkoeling in verdichtende en warmer wordende steden, voor sponswerking in tijden van extreme regenval of droogte, voor verbetering van biodiversiteit. Hoe verdelen we de beperkte ruimte in de stad tussen mensen, dieren en planten en komen we tot een goed evenwicht? Van natuur als middel voor klimaataanpassing, en het ontwerpen van ruimte voor stadsnatuur, tot het loslaten van controle en het omarmen van natuur die zijn eigen weg vindt. Een expo met prikkelende kunstwerken en installaties die je laten meekijken door de ogen van kunstenaars, vormgevers en (landschaps)architecten en laten zien hoe zij bijdragen aan bewustzijn en innovatie.


Met werk van Hein  van Duppen, Studio 1:1, The Urban Jungle Project, Erwin Lichtenegger, Lady Penelope, Studio Sway, Studio Klarenbeek & Dros, Victor Retel Helmrich, Urban Reef, Mirte van Laarhoven, Matilde Boelhouwer, Merle Bergers en Hans van Lunteren.  

De Reizende Boom | Hein van Duppen

Een boom die reist door het land met een auto als vervoersmiddel en die stopt op verschillende plekken in steden. Dit verplaatsbare kunstwerk van Hein van Duppen gaat over de noodzaak van groen in de openbare ruimte. De inrichting van de openbare ruimte staat onder druk mede doordat het aantal auto’s de afgelopen twintig jaar in Nederland met 23% is gestegen. Al deze auto’s hebben een plekje in de openbare ruimte, maar elke parkeerplaats is ook een potentiële (groei)plek voor een boom. 

De Onderwereld | Studio 1:1

De ‘onderwereld’ van een stad ligt vol met kabels en leidingen, afvalcontainers, kelders en funderingen. Op sommige plekken is het zo druk, dat er bovengronds geen plaats is om een boom te planten. 

In opdracht van Gemeente Eindhoven en het Gemeentelijk Platform Kabels & Leidingen, heeft Studio 1:1 een maquette ontwikkeld waarmee een ‘serious game’ gespeeld kan worden door bewoners, gemeente en stakeholders. Zo kunnen ze ervaren hoe lastig het is om de boven- en onderwereld op elkaar af te stemmen.

Boomveer | TUJP (Maarten Grasveld, Stef Janssen en boomkwekerij Ebben)

The Urban Jungle Project zet met de Boomveer échte bomen op schijnbaar onmogelijke plekken, zoals daken. Door de innovatieve constructie van de boomveer, heeft de boom geen wortelstelsel nodig om stabiel te blijven staan en weegt hij een fractie van zijn normale gewicht. Dit maakt bebossing mogelijk op plekken waar dit voorheen onmogelijk was. TUJP heeft als missie om steden groener te maken op plekken waar dat nu nog niet kan. Bomen verhogen de leefbaarheid in de stad, houden veel regenwater vast, zorgen voor minder verhitting in warme zomers en zien er ook nog mooi uit.

Worteltekeningen | Erwin Lichtenegger

In 40 jaar tijd tekende Erwin Lichtenegger (1928-2004) meer dan 1000 wortelstelsels van planten en bomen. Lichtenegger was onderdeel van het team van de Oostenrijkse wortelonderzoeker Lore Kutschera. Een plant is meer dan wat wij als mens bovengronds zien. Onder de grond kan een plantje van 5 cm een wortelstelsel van 80 cm hebben. Wortelstelsels stimuleren de natuurlijke sponswerking van de bodem. Langs wortels kunnen ook voedingsstoffen worden doorgegeven. De tekeningen zijn informatief, maar ook kunstwerken op zichzelf, die de schoonheid van het ondergrondse deel van planten onthullen. 

Groene gevels | Sempergreen

Verticale tuinen of groene gevels zijn uitermate geschikt voor het vergroenen van stedelijke gebieden en hebben een positief effect op het milieu. De planten nemen CO2 en fijnstof op, zorgen voor een verkoelend effect en voorzien de omgeving van schonere lucht. Sempergreen produceert Cradle-to-Cradle-gecertificeerde gevelsystemen voor zowel indoor als outdoor toepassingen. Groene gevels zijn altijd maatwerk, waarbij rekening moet worden gehouden met variabelen als klimaat, oriëntering van de gevel en natuurlijk persoonlijke beplantings-voorkeuren van de opdrachtgever. 

Urban Reef | Pierre Oskam en Max Latour

Urban Reef’ ziet de stad als een rif, oftewel een levend landschap. Maar volgens de makers Pierre Oskam en Max Latour is er te weinig ‘spontane wildernis’ in onze versteende steden. Ze experimenteerden onder andere met klei, mycelium, koffie, zaden en papierpulp en creëerden 3D-geprinte ‘Urban Reefs’ als habitat voor allerlei organismen. De objecten bevatten een complexe geometrie en een labyrint aan diverse ruimtes waardoor zoveel mogelijk water wordt opgenomen en veel verschillende microklimaten kunnen ontstaan.

Zaailingen van de Stad | Hans van Lunteren en Jessica van Essen

Stedelijk groen bestaat vooral uit aangelegde tuinen, parken, bomen en plantsoenen. Maar de natuur kiest zelf ook plekken uit in de stad waarin ze haar eigen oerkracht laat zien. Op de meest onverwachte plekken duiken struiken of bomen op die spontaan zijn ontkiemd: zaailingen. Meestal tref je ze aan op verlaten stukjes grond waar geen of nauwelijks onderhoud plaatsvindt. Op deze plekken, waar minder menselijk regie is, voel je het spanningsveld tussen de functionele ruimte en de natuur die haar probeert te heroveren. Met het project ‘Toevallig Groen: Zaailingen van de Stad’ laten Hans van Lunteren en Jessica van Essen je de kracht van de natuur in de bebouwde omgeving ervaren. In de video bij deze fotoreeks komen bewoners aan het woord die een bijzondere band hebben met zo’n spontaan opgekomen boom.

Ode aan de Lindeboom | Meerstammigheid

De Lindeboom is misschien wel de ultieme stadsboom voor de klimaat adaptieve stad. Ze geeft een lichte schaduw, waardoor ze voor verkoeling zorgt zonder het licht weg te nemen. De laatste jaren heeft de Linde bewezen heel goed bestand te zijn tegen droogte. Bij een boom denken we meestal aan een stam met daarboven de kroon. De voorkeursvorm die (Linde)bomen krijgen, verandert door de tijd. Vroeger werden Lindes gesnoeid als leibomen, ten behoeve van schaduw en privacy. Daarnaast kennen we de Linde als rechte laanboom, voor een statige uitstraling. Momenteel is er een beweging onder landschapsarchitecten naar het werken met meerstammige bomen. Dit wordt als visueel interessant gezien, met meer beleving vanwege het natuurlijke karakter van de vorm.

Meer info: kunstlocbrabant.nl