Brussel / Natuurgebied Zavelenberg wordt agro-ecologische boerderij

Het natuurreservaat Zavelenberg is de meest uitgestrekte groene ruimte in Sint-Agatha-Berchem. Leefmilieu Brussel, die de site beheert, stelt voor om er een valorisatieproject voor landbouw en landschap tot ontwikkeling te brengen. Het project omvat voornamelijk de bouw van een hoeve, de reorganisatie van de weilanden en de aanleg van boomgaarden. Ook het uitdiepen van de ecologische en hydrologische diversiteit staat op de agenda.

De Zavelenberg in Sint-Agatha-Berchem, een seminatuurlijke site met een landbouwverleden, wordt gekenmerkt door een heuvellandschap, weiden, hagen, een bos en een wetland. Het is de ambitie van Leefmilieu Brussel om de Zavelenberg ter beschikking te stellen van nieuwe land- en tuinbouwers en er een proefgebied te maken voor landbouwprojecten in volle grond in Brussel, met diverse producten, die uitvoerbaarheid combineren met sociale contacten en een versterking van de biodiversiteit. Daarbij moeten de doelstellingen inzake natuurbehoud en voedselproductie met elkaar verzoend worden via een agro-ecologische benadering. Tegelijk moet er een gediversifieerd landbouwproductiecentrum ontwikkeld worden dat een hefboom vormt voor de sensibilisering voor duurzame voeding en de Brusselse eters opnieuw te herenigen met de producenten en, ten slotte, om aan te sluiten bij een netwerk van agro-ecologische sites in het Brusselse Gewest met het oog op experimenten en demonstraties.

De Open Oproep van de Brusselse Bouwmeester werd gewonnen door een team van OFFICEU, atelier horizon, Tijs Boelens, Geolys, H110, STIR, SUREAL en 2BSAFE

Stadslandbouw- en natuurprogramma

Het winnende project toont veel respect voor wat er al is door de sterke punten van de site te behouden, te versterken en te accentueren. Zo worden paden, uitzichtpunten, waterrijke zones, reliëfs, hagen en bossen in stand gehouden en krijgen ze een blijvend karakter. Het team kiest er ook voor om de groene wandeling die door de site loopt op te waarderen en om de routes die oorspronkelijk onderaan en bovenaan de site liepen met elkaar te verbinden.

Het waterbeheer krijgt bijzondere aandacht en maakt onlosmakelijk deel uit van de identiteit van het project. In plaats van ondergrondse watertanks krijgt de boerderij van twee verdiepingen omgekeerde daken. Daardoor stroomt het water in een geul en wordt het opgevangen in een watertoren, die de lager gelegen moestuinen en weiden van water voorziet. Water en het opvangen ervan worden dus expliciet benadrukt en bepalen zo de architecturale vorm van de boerderij.

Tot slot is het boerderijgebouw, dat op de top van de site ligt, gebaseerd op een herinterpretatie van de traditionele vierkantshoeve. Er zijn twee vleugels en een binnenplaats die omsloten wordt door enkele luifels en een watertoren. De binnenplaats is meteen ook de ingang en de ontvangstruimte voor het publiek. De rest van het gebouw omvat een schaapskooi, een schuur, enkele ruimten voor de uitbaters of voor afhandeling.

Het project is modulair van opzet, met eenvoudige materialen die gemakkelijk te demonteren zijn. Zo kan het geheel vlot worden afgestemd op de activiteiten die op de site zullen plaatsvinden. Het is de bedoeling om voor de houten structuur gebruik te maken van gerecycleerde en gerecupereerde elementen.

Tot slot draait het project rond een participatieve methodologie met de bewoners en projectactoren, om te komen tot co-creatie die inspeelt op de behoeften en wensen van de wijk.