Botanische kunstenaars in Teylers Museum Haarlem

Tot en met 12 mei 2019 organiseert Teylers Museum in Haarlem een overzichtstentoonstelling van de botanische kunstenaars Franz en Ferdinand Bauer. De tekeningen behoren tot de uitzonderlijkste botanische kunstwerken ooit gemaakt, terwijl ze relatief onbekend zijn. Voor liefhebbers van botanische kunst is dit een uitgelezen kans om kennis te maken met deze onbekende schat aan plantkundige pracht.

Bij hoge uitzondering zijn voor deze tentoonstelling de natuurhistorische musea in Wenen en Londen, evenals de Bodleian Libraries in Oxford bereid hun kostbare en kwetsbare Bauer-tekeningen uit te lenen. De tentoonstelling in Teylers Museum volgt hun zoektocht naar nieuwe kennis over planten tijdens de gouden eeuw van de botanische kunst rond 1800. Bij de tentoonstelling wordt een collegereeks georganiseerd waarin verschillende specialisten het werk van de gebroeders Bauer plaatsen in de geschiedenis van de botanische ontdekkingsreizen.

Rond 1800 vormde botanie een van de voorposten van de wetenschap. Ferdinand Bauer bracht tijdens wetenschappelijke expedities naar de uithoeken van de aarde de natuurlijke rijkdom in kaart, terwijl Franz planten, bloemen en dieren tot op de cel bestudeerde in de Royal Botanic Gardens van Kew. Beide broers publiceerden beroemde botanische boeken zoals Ferdinands Flora Graeca (1806-1840) en Franz’ Strelitzia Depicta (1818), waar maar enkele exemplaren van bewaard zijn gebleven. De bibliotheek in Teylers Museum bezit het enige exemplaar van Flora Graeca in Nederland.

De tentoonstelling laat verschillende publicaties zien van Franz en Ferdinand Bauer. Deze prachtig geïllustreerde boeken worden gecompleteerd met de originele aquarellen van de broers. Bovenal uniek is dat voor het eerst de veldtekeningen van Ferdinand uit de collectie van het Naturhistorisches Museum in Wenen te zien zullen zijn, naast de uitgewerkte aquarellen uit het Natural History Museum in Londen.

Bloemenweelde

Tegelijk loopt de tentoonstelling ‘Bloemenweelde botanische kunst van de 17e eeuw tot nu’. Bloemen behoren tot de meest geliefde onderwerpen in de kunst. Weelderige boeketten, gestileerde bloemmotieven of natuurgetrouwe registraties – de verscheidenheid in weergave is enorm. In de collectie tekenkunst van Teylers Museum komen alle varianten voor. Van de overdadige boeketten van Jan van Huysum en G.J.J. van Os tot de even sierlijke als botanisch correcte bloemen van Maria Sybilla Merian en Henriëtte Knip. Een selectie van deze werken wordt getoond in het Prentenkabinet van Teylers Museum.

De meeste werken zijn gemaakt door vrouwelijke kunstenaars. Het schilderen van bloemen was eeuwenlang een van de weinige thema’s die voor hen geschikt werden geacht. Speciale aandacht gaat uit naar het werk van de 19de-eeuwse kapiteinsvrouw Elisabeth Koning. In haar  hoogwaardige botanische aquarellen, waarvan Teylers een grote groep bezit, registreerde ze exotische soorten uit Indonesië.