Antwerpen / Ontwerpteam aangesteld voor Loodswezensite

Een ontwerpteam gaat de komende jaren aan de slag met de heraanleg van de Loodswezensite in Antwerpen. Die site krijgt een groene omgeving en een monument ter herdenking van de Antwerpse slachtoffers van WO II. De heraanleg start begin 2024.

 

De Loodswezensite is een van de 7 deelgebieden die onderdeel zijn van het masterplan Scheldekaaien. Het projectgebied grenst in het westen aan de Schelde en in het oosten aan de Tavernier- en Van Meterenkaai. In het noorden en het zuiden sluit het aan op de andere deelgebieden van de Scheldekaaien.

Eind 2020 ging AG Vespa op zoek naar een multidisciplinair ontwerpteam met capaciteiten op het vlak van onder meer landschap, openbaar domein, waterkering, archeologie, erfgoed, ecologie, architectuur en kunst.

Er is nu een ontwerpteam gekozen voor de gebiedsontwikkeling van de Loodswezensite. Het gaat om een multidisciplinair team onder leiding van Bureau Bas Smets in samenwerking met Gijs Van Vaerenbergh, Atelier Ruimtelijk Advies, Steenmeijer Architecten, Antea Belgium, UTIL, Endeavour en Plant en Houtgoed.

 

Groen ontwerp met tuinen

In het ontwerp wordt de kade vergroend als een park met verschillende tuinen en worden de voormalige vlieten (Brouwersvliet, Sint-Pietersvliet en Koolvliet) opnieuw visueel uitgewerkt als een verbinding tussen stad en stroom. Zo worden er drie grote verbindingen gemaakt waar vroeger het water vloeide. Via deze corridors zal de binnenstad maximaal verbonden worden met de kaaien. De drie vlieten staan haaks op de Scheldekaaien en bakenen de verschillende deelzones af waar de waterkering opgetrokken wordt. De vlieten, die vroeger het water in de historische stad trokken voor de handel, worden zo de basis voor de toekomstige stad, die zich beschermt tegen het opkomende water terwijl het ontwerp de ruimte vrijmaakt voor meer groen en recreatie op de Scheldekaaien.

De verhoogde keermuur wordt opgenomen in drie parkfiguren die opgespannen zijn tussen de vlieten. Langs stadszijde vormen de vliettuinen de ‘entrees’ tot het gebied met elk een eigen identiteit. Langs die vliettuinen zijn verschillende zones zichtbaar in het ontwerp: een zone met parken rond het Loodswezengebouw en de Boeienloods, een zone met een grote trappenpartij, en een zone met een ligweide met zicht op de Schelde. Het overstroombare gedeelte, de kade langs de Schelde, vormt een ononderbroken wandeling van noord naar zuid langs de Blauwe Steen.

De zone met pocketparken rond het Loodswezengebouw en de Boeienloods onderscheidt zich van de rest van de kaaien door de opmerkelijke erfgoedwaarde en de sterke relatie met het water. Een keermuur met zittrappen beschermt het Loodswezenmonument van het stijgende waterniveau. Aan stadszijde komt een glooiende, ommuurde stadstuin die aansluit op de stad. De Boeienloods zal op een subtiele manier, en met respect voor het erfgoed, mee onderdeel van de waterkering vormen.

De zone met de zogenaamde ‘Scheldetreden’, een trappenpartij, is bruikbaar als zit- en rustplek, maar is bij gelegenheid ook bruikbaar voor kleinere evenementen of ceremonies.

Het ontwerp heeft ook een duidelijke klimaatambitie. Zo worden er koelteplaatsen ontworpen en is er veel aandacht voor de keuzes van beplanting. De soorten beplanting worden afgestemd op de eigenheid van de plek (lokale groeicondities, beschikbare wortelruimte, standplaats, bezonnings- en vochtigheidsgraad) waardoor de beplanting varieert naargelang de zone. Er is in het ontwerp ook aandacht voor intelligent waterbeheer met bijvoorbeeld wadi’s in de vlietentuinen met waterminnende planten.

Het gehele parklandschap draagt bij tot de rust en sereniteit die het namenmonument vraagt, als een soort van stilteplek. Toch is de stedelijke ruimte zo ontworpen dat ze ook ruimte creëert voor ontspanning, met een kwalitatief, groen openbaar domein dicht bij het centrum van de stad.

Namenmonument herdenkt slachtoffers WOII

De ontwerpwedstrijd omvatte ook de realisatie van een ambitieus namenmonument ter herdenking van de overleden Antwerpse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.

Met het namenproject wil stad Antwerpen de Tweede Wereldoorlog een plaats geven in het heden en de herdenking ervan doorgeven aan volgende generaties. Het project focust op de namen van de dodelijke slachtoffers die in Antwerpen woonden of stierven. Deze namenlijst wordt ingedeeld in de vier verschillende slachtoffergroepen: de slachtoffers van de Holocaust, de burgerlijke slachtoffers van nazigeweld, de burgerlijke slachtoffers van militair geweld, en de militaire slachtoffers. Tegelijkertijd staan we stil bij het leed van overlevenden en nabestaanden, getekend voor het leven door de gruwel van de oorlog.

Het ontwerpteam nam de historische vlietmuren als basis voor het ontwerp van het namenmonument. De 6 lineaire muren die op de locatie van de voormalige vlieten komen, zijn de uitgelezen plek voor het maken van een namenmonument. De vlieten getuigen van het verleden van de stad en kunnen de herinnering aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog verankeren in de geschiedenis van Antwerpen. De vlietmuren worden ingezet als identiteitsdrager om zowel ruimtelijk de relatie tussen de stad en Schelde te versterken, als symbolisch de oorlogsslachtoffers te herdenken.

De gedenkmuren langs de vlieten bakenen drie intiemere herinneringstuinen af. Deze herinneringstuinen brengen verschillende gemeenschappen en generaties samen en stimuleren zo een gebruik als kleinschalige ontmoetingsruimte en stilteplek op de kaai.

De gedenkmuren zijn ontworpen als een expressie van zowel de individualiteit van elk slachtoffer als de collectiviteit van de slachtoffergroepen. De naam van elk overleden slachtoffer wordt op een afzonderlijke natuursteen gegraveerd om de individualiteit van elke getroffene te benadrukken. De verschillende stenen worden per slachtoffergroep langsheen de vlietmuren geplaatst. Het is de bedoeling om naargelang het aantal geleefde decennia van het slachtoffer, een soortgelijk materiaal te gebruiken. Zo wordt duidelijk hoeveel mensen van elke leeftijd slachtoffer werden. Er ontstaat bovendien ook een verwantschap over de verschillende slachtoffergroepen heen.

De plaatsing van de namen in de vlietmuren nodigt bezoekers uit om een wandeling langs de herinneringstuinen te maken. In totaal zullen de gedenkmuren 336 meter lang zijn en uit meer dan 25.000 gedenkstenen bestaan. Meer info over het namenproject vind je op de website van Antwerpen Herdenkt.

Bron: Stad Antwerpen