Antwerpen / 75.000 euro subsidie voor drie klimaatrobuuste daken

Drie van de daken in Antwerpen die tijdens de vorige maanden een intensief begeleidingstraject kregen van Stadslab2050, kunnen nu ook nog eens rekenen op een subsidie van 25.000 euro per dak om een deel van hun kosten te betalen. In 2020 worden de werken uitgevoerd.

Met het project Klimaatrobuuste daken zoeken Stadslab2050 en het EcoHuis naar mogelijkheden om van Antwerpen een duurzamere stad te maken. Klimaatrobuuste daken zijn immers daken die mee ingezet kunnen worden om de verwachte problemen van de klimaatverandering het hoofd te bieden. Op zo’n dak is er aandacht en ruimte voor hemelwaterbeheer, hittebestrijding en biodiversiteit.

In 2019 kregen vier daken, van eigenaars die al plannen hadden met hun dak, een intensieve begeleiding aangeboden door de stad om die plannen een niveau hoger te tillen. Investeringen in dakisolatie of klassieke groendaken werden in samenwerking met architecten, groendakspecialisten of ontwerpers van rekenmodellen, omgevormd tot echte klimaatrobuuste plannen. Deze daken moeten zo voorbeelden worden van hoe we in de stad met die bovenste, vaak onderbenutte laag van de gebouwen kunnen omgaan.

Drie demonstratiedaken in opbouw

Drie eigenaars van grote daken krijgen nu, na een tweede oproep die specifiek peilde naar de investeringsplannen, een investeringssubsidie van elk 25.000 euro toegekend. De daken zullen in ruil op regelmatige momenten opengesteld worden als demonstratiedak, zodat anderen kunnen leren van deze projecten voor hun eigen dakproject.

Een klimaatrobuuste dakspeelplaats

Het eerste dak is de klimaatrobuuste dakspeelplaats die middelbare Steinerschool Hibernia gaat uitbouwen. De school ligt in een dichtbebouwde omgeving aan het Zuid. De voorbije 20 jaar genoten de leerlingen er al van een daktuin, maar wegens onderhoudswerken aan het dak en nieuwe isolatiewerken, moest die er even af.

De nieuwe inrichting van de dakspeelplaats van de Hiberniaschool is nog ambitieuzer. Op een beperkte ruimte van 600 m² creëren ze de meest klimaatrobuuste dakspeelplaats van Antwerpen voor 200 leerlingen. In het plan is er een slimme combinatie van speelfuncties met natuurfuncties (waterbeheersing, biodiversiteit en microklimaat). Dankzij een polderdak-systeem zal het dak over de volledige oppervlakte van de speelplaats regenwater bergen, ook onder de stukken die verhard zijn. Door ook met verticaal groen te werken oogt de speelplaats veel groener.

 

Schets van de toekomstige groene dakspeelplaats van Hibernia.

 

Water oogsten bij de buren

Kinderdagverblijf Elief werkte plannen uit voor een natuurlijk koelend dak. In het kinderdagverblijf  in oud-Berchem was het de voorbije zomermaanden te heet. Isolatie is één manier om hitte buiten te houden, Elief koos daarnaast voor een biodivers groendak in combinatie met energieopwekking door zonneboiler en zonnepanelen.

De diverse planten en grassen op dit dak zorgen er niet enkel voor dat het in de zomer koeler is door verdamping, ze bieden ook nestplekken aan vogels en andere dieren én zorgen ervoor dat de zonnepanelen niet te warm worden tijdens de zomermaanden. Op hun beurt bieden de panelen plek aan schaduwplanten, doen ze dienst als dauwvangers en bieden ze koelteplekken voor dieren.

Omdat het kinderdagverblijf ook regenwater hergebruikt voor de toiletten en wasmachines, moesten ze op zoek naar meer water dan dat er op hun dak valt. Ze gingen het gesprek aan met de buren en koppelden verschillende daken uit de omgeving door middel van buizen voor regenwater aan het dak van Elief. Zo heeft Elief voldoende water om ook de regenwaterput vol te krijgen voor hergebruik.

De schets van architectenbureau Stramien toont alle combinaties op het dak van het appartementsgebouw.

Een schematisch overzicht van de zonnepanelen, planten, droge en natte zones op het dak van Elief.

 

Gemeenschappelijke daktuin

De laatste subsidie gaat naar een Vereniging van Mede-eigenaren. Aan de Tabaksvest ontstaat er binnenkort een nieuwe gedeelde daktuin. Het dak is, zoals bij veel woningen in de stad, immers de enige buitenruimte op het volledig bebouwde perceel.

Om dit dak te realiseren, komen verschillende uitdagingen samen: hoe binnen de strikte bouwregels het maximum aan vergroening voorzien en het dak ook nog toegankelijk maken. Tegen het einde van 2020 hopen de gebouweigenaars dankzij de premie van hun gedeelde groene oase te kunnen genieten te midden de stad. De lessen die uit dit project gehaald worden, zijn belangrijk voor andere appartementsgebouwen waar bewoners samen aan de slag kunnen om het gedeelde dak te vergroenen.

Op het dak van de Tabaksvest worden veel technieken gecombineerd op een kleine oppervlakte.

 

Zelf een dak verduurzamen

Uit het begeleidingstraject werd duidelijk dat er nog veel te weinig rekening gehouden wordt met de mogelijkheden van het dak, zowel bij nieuwbouw als bij grondige verbouwingen. De betrokken experten raden aan om al van bij het ontwerp hier naar te kijken zodat het dak ten volle kan benut worden. Een goed dakplan kost misschien wel wat geld, maar levert extra comfort als het gaat om hittebestrijding, biodiversiteit voor de bredere omgeving of buitenruimte.  Momenteel worden er nog veel te vaak daken geïsoleerd op zo’n manier dat het aanleggen van een groendak of opwaarderen van het dak moeilijk wordt.

Uit de voorstellen kwamen ook technieken naar voren die in het buitenland wel al getest werden of meer verspreid zijn, maar bij ons nog weinig navolging kennen. Er wordt bijvoorbeeld geëxperimenteerd met riet onderaan een groendak als substraat wat zowel qua gewicht als qua watertransport een gunstig effect zou hebben.

Uit het traject blijkt verder dat een samenwerking met de buren soms voor onverwachte mogelijkheden zorgt. Elk deel van een dakenketen, kan bijvoorbeeld voor een bepaald onderwerp (regenwateropvang, groen, energieopwekking) ingezet worden.

De stad ondersteunt al geruime tijd de aanleg van groendaken via een premiestelsel en verplichtingen in de bouwcode. Toch zijn de daken in de stad nog een weinig benutte laag. Grote dakoppervlakten van bedrijven en instellingen of aaneengesloten daken van bewoners hebben nog veel potentieel. Onder andere het tweejaarlijkse festival DAKkan wil mensen tonen wat de technische mogelijkheden van daken zijn, gekoppeld aan een cultureel programma.

Wie met zijn eigen dak aan de slag wil kan terecht op www.antwerpen.be/daken voor meer info.