Uitkijk zonder inkijk

Een daktuin van hoog niveau gaat voor complexiteit. Hij vereist een specifieke, allesbehalve gemakkelijke aanpak – zowel in ontwerp als uitvoering – en legt zijn aannemer een grote verantwoordelijkheid op. Jan Joris Tuinarchitectuur gaat deze uitdagingen niet uit de weg. Daktuinen maken een steeds groter deel uit van de orderportefeuille van het bedrijf. “We krijgen steeds meer vraag naar ontwerp en aanleg van daktuinen” bevestigt Bart Joris, een van de zonen en medezaakvoerder van Jan Joris Tuinarchitectuur uit Brasschaat. “Het zijn bijlange na niet alleen tuinen hoog boven grondniveau, maar meer en meer ook gelijkgronds tuinen die in niets laten zien dat het eigenlijk daktuinen zijn. Garages, bergingen en zelfs zwembaden worden hoe langer hoe meer in de grond ingewerkt. Het zorgt voor een efficiënter ruimtegebruik en meer bouwvolume op eenzelfde perceel”. Een aantal projecten passeert de revue. U kunt er een staalkaart van bekijken op de website van het bedrijf. Voor deze editie van CG Concept kiezen we voor een tuin op ‘toplocatie’, een project aan de Scheldekaaien in Antwerpen, zeven hoog, hoger dan de buren en dus met maximale uitkijk zonder inkijk.

Werk voor en na
Het groenbedrijf werd al vroeg in de totstandkoming van dit project betrokken. “Zelfs al door de promotor toen de bouwplannen nog in ontwikkeling waren. Ze wilden veilig stellen dat hier een mooie daktuin kon komen. Eens de penthouse verkocht, werden we dan gecontacteerd door de huidige eigenaars en ook bewoners van het pand en volgde de inrichting zoals die er vandaag is”. De eigenaars zijn een nog relatief jong gezin met spelende kinderen. Van bij het begin stond vast dat de tuin voor elk van hen ruimte moest bieden, uitpakken met een eigentijds karakter en moest aansluiten bij hun voorliefde voor kunst en vormgeving. Ook aan de hond moest aandacht besteed worden. Hij mocht zich niet gevangen voelen op het dak. Fait divers: de hond kreeg in het concept een ingewerkt hondentoilet, waterspoeling incluis zodat er voor een plasje en kakje geen zeven verdiepingen moet gedaald worden in gezelschap van iemand van het gezin. “Een tuin moet zich aanpassen aan elke wens van zijn eigenaars. Het is tenslotte hun tuin” lacht Bart, die daarmee ineens de filosofie van het bedrijf onderstreept: “Klant is koning”.

Groen en water houden evenwicht
De tuin bestaat uit twee delen. We noemen ze gemakshalve even de voor- en achtertuin van het penthouse. Het meest tuin-tuin is de voortuin aansluitend aan het eigenlijke leefgedeelte van de woning en tegelijk de grootste van de twee. Hier directe toegang tot een comfortabel terras, maar ook en vooral vanuit de breed bemeten ramen uitkijk op een duo van gras en water.

Het gazon, een lange en strakke rechthoek, is losliggend gecreëerd. Het groene vlak werd door Jan Joris uit zijn entourage getild en verzelfstandigd door het ruimte te geven binnen een cortenstaalboord waarrond een open goot. “Het visuele aspect was vanzelfsprekend erg belangrijk. Tegelijk is het een praktische oplossing om zonder kunst- en vliegwerk een zonnedak of windscherm te zetten” geeft Bart mee. Een reuzengroot zwaard priemt in het gras. Het fungeert hier niet alleen als blikvanger, maar tegelijk ook als ‘point-de-repère’ die de andere tuindelen naar voor haalt en perfect in evenwicht brengt.

Aan de andere zijde en als eindpunt van het gazon een compositie van veldesdoorns die in samenspel gaan met de watermuur, het eindpunt van het watervlak. Dit verticale – maar toch in bescheiden helling opgebouwde waterelement – gaat voor twee functionaliteiten: het maskeren van de technische ruimte eigen aan een flatgebouw van zeven hoog en het door het zachte geklater over de minimaal, maar toch trapsgewijs op elkaar gelegde hardsteenplaten een zacht klaterend geluid laten horen zodat stadsgeluiden onderdrukt worden.

Boven deze vijverpartij pronkt nog een tweede waterelement: een langgerekte cortenstaal bak waarin amper enige waterbeweging te zien is. Achteraan laat het via neerstortend water wel horen en zien dat er een flink debiet doorstroomt. Elk van de twee watervolumes en ook de filterinstallatie die kraakhelder water garandeert, zijn apart regelbaar. “Visueel effect en geluid van het water moeten zich kunnen aanpassen aan het moment” motiveert Bart.

Meesterlijk groenwerk
Planten zijn er maar spaarzaam in de tuin. Hun inpassing gebeurde erg bewust en overdacht. Van het groepje veldesdoorn op het gazon schreven we al dat het een eindpunt vormt van de groenpartij. Tegelijk flankeert het en dwingt het de kijkrichting naar de watermuur en nog verder naar de open ruimte erlangs, gevangen tegen een carpinushaag. Eindpunt van dat doorzicht de 123 meter hoge toren van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in hartje stad. Noem het toeval, maar dat is het niet!

De carpinushaag aan de andere zijde van de tuin gaat in de zomer voor een strak visueel effect, maar bewaart zijn grootste bekoorlijkheid voor de winterperiode. Dan pas laat hij zien dat de haagplanten in kruisverband staan met een sterk takkenspel tot gevolg. Blijven de dakplatanen aan de woning. Hier geen ‘eenpalers’ of monostammen, maar platanen in de vorm van onderaan vertakte solitairstruiken met karaktervol stammenspel. Daardoor verrijken ze de tuin volop, zonder afbreuk te doen aan de functionaliteit die van hun platgehouden kruin wordt verwacht; schaduw strooien op de zithoek, intimiteit en ebschutting creëren en zicht op de tuin accentueren.

Dialoog in de achtertuin
Eenzelfde doordacht samengaan van onverwachte zichten, zitmogelijkheid en bewust gekozen groen ook in de ‘achtertuin’; de moeilijkheidsgraad lag hier wellicht nog wat hoger, want de oppervlakte is er beperkt en de tuinoppervlakte ligt gevangen in een spitse driehoek. Toch doet deze tuin niet onder in grootsheid van aanpak. Op het ipéterras staat comfortabel tuinmeubilair en herhaalt zich het spel van charmante dakplatanen. Ze gaan hier in dialoog met een speelse compositie van grillige veldesdoorns en een ondergroei van roodgekleurd Japans bloedgras.

Deze setting maakt de uitkijk op de Schelde en Antwerpen stad, zo goed als onwerkelijk. Zeker ook omdat de uitkijk omzeggens obstakelvrij is. Toch kreeg de tuin een kader mee dat in staat is om in deze zuidwestpositie van het penthouse de wind maximaal te breken. Hardhouten planken staan als verticale lamellen opgesteld, maar laten dus wel alle uitzicht.