Open Monumentendag Vlaanderen / Tuinen en parken
Op zondag 10 september viert Vlaanderen de 29ste editie van Open Monumentendag. Ook heel wat privétuinen en -parken zijn die dag te bezoeken. Een kleine selectie uit het overweldigende aanbod.
Domein de Spoelberch, Wespelaar (Haacht)
Tijdens Open Monumentendag geeft HAGOK je naar goede traditie een uitzonderlijke inkijk in het privédomein van de graven ‘de Spoelberch’ te Wespelaar. Onder meer de historische landschapstuin op dit kasteeldomein van ca. 100 hectare is meer dan de moeite waard. Het is een van de best bewaarde 18de-eeuwse Engelse landschapsparken in België. Andere bezienswaardigheden zijn een grot, een obelisk en een piramide. HAGOK ontvangt je die namiddag voor een exclusieve rondleiding in het domein. Elke 40 minuten start een rondleiding. Taart en koffie geserveerd. Boekenstand aanwezig met boek ‘800 jaar domein de Spoelberch te Wespelaar’.
Villatuin Le Chêneau, Oud-Heverlee
Bewonder de villa ‘het kasteeltje’, de hovenierswoning, het kapelletje en de parktuin. Het pittoresk gebouw is opgetrokken in cottage stijl van begin van de 20ste eeuw met toevoegingen uit het interbellum.
In het park zijn nog delen van beelden en tuinballustraden te bewonderen zoals een Franse parterretuin met classicistische sierelementen, beelden en vazen.
Bezoeken onder begeleiding van een gids om 11, 14, 15 of 16 uur.
Domein Ronsevaal, Aalst
Het kasteel van Ronsevaal werd in 1890 gebouwd in opdracht van Ridder Louis Schellekens. Het gebouw wordt omgeven door een tuin in typisch Engelse landschapsstijl. Aangrenzend naar de Dender toe bevindt zich het natuurgebied Gerstjens. Het gebouw zelf is in prachtige baksteenstijl uitgevoerd met veel eclectische elementen doorheen het interieur en de buitenzijde verweven.
Een landschapstuin voor waterkuren, Kortrijk
Rechtover de Groeningeabdij lag sedert 1683 het domein van de kruisboogschutters van Sint-Joris. In 1846 begon dr. Jan Frans Vander Plancke er een instituut voor hydrotherapie – het eerste in zijn soort in België. Mensen konden allerlei behandelingen met water ondergaan.
De huidige tuin stamt uit de periode na het waterinstituut. Achteraan in de tuin, verscholen tussen de bomen, ligt een bakstenen ijskelder met jaarsteen 1768. Er zijn diverse oude en merkwaardige bomen.
Het groene Leikwartier, Antwerpen
Grondspeculant Gilbert Van Schoonbeke legde in 1547 de basis voor dit hovenkwartier met riante zomerhuizen voor Antwerpens rijksten. Halfweg de 19de eeuw worden in de groene buitenwijk nieuwe straten geopend. Na het slechten van de Spaanse vestingen evolueerde de Lei van landelijke buitenij tot een volwaardig stadskwartier met statige meesterwoningen, heren- en burgerhuizen.
Vanuit de nog bewaarde pastorie van Pierre Bourla vertrekt een begeleide wandeling langs het groen in de wijk.
Die gaat van het Hof van Leysen en het Torenhof, het enige nog resterende hof van plaisantie (dankzij Werkgroep De Lei in 1976 van de sloop gered en beschermd); via de tuin van ‘Dames de Sion’ naar de verkaveling van Belpaire & Co met het groene ronde punt als centrum van de residentiële Arthur Goemaerelei, Bosmanslei en Van Putlei.
Het origineelste landschap van Snoâ, Sinaai-Waas (Sint-Niklaas)
Naar aanleiding van 800 jaar Sinaai plantte de Landelijke Gilde een maïsdoolhof aan van 1200 m², met maar liefst 2 km aan gangen om in te verdwalen. In het centrale Catharinawiel is een terras voorzien en een fototentoonstelling rond 800 jaar landbouw in Sinaai (samenstelling Georges Tallir).
Het doolhof ligt aan de nieuwe begraafplaats in de E. Tinelstraat.
Het Vloethemveld, Zedelgem
Het Vloethemveld is een uiterst waardevol natuurgebied met een unieke plantenrijkdom, gelegen in het grensgebied van Jabbeke en Zedelgem. Op Open Monumentendag kun je, in het voormalige munitiedepot, genieten van de rijke natuur en een boeiende mix van erfgoed, kunst en militaire geschiedenis. De landschapsgeschiedenis van het Vloethemveld is in grote lijnen gekend vanaf de Middeleeuwen tot nu. Het is een verhaal van ontginning, drooglegging en indamming, landbouwuitbating, bebossing en houtkap, vijver- en visbeheer enz. Tijdens de 20ste eeuw kreeg het Vloethemveld een militaire bestemming, met o.a. een groot munitiedepot van het Belgisch Leger (van 1924 tot 1994) en een Brits krijgsgevangenenkamp (1944-1946), waar wellicht meer dan 100.000 krijgsgevangen soldaten opeengepakt zaten. Talrijke relicten en kunstwerken herinneren aan deze duistere episode.
Sinds enkele jaren is het Vloethemveld begonnen aan een nieuw hoofdstuk in zijn geschiedenis. Het Agentschap voor Natuur en Bos deed heel wat natuurherstelwerken om de Europese topnatuur te behouden. Momenteel worden met alle partners ook plannen gemaakt voor het herstel van de erfgoedwaarden en een gecontroleerd onthaal van de natuur- en erfgoedsite. Ter hoogte van de Diksmuidse Heirweg is er een nieuwe avontuurlijke speelzone Er zijn extra fiets- en wandelpaden, een kijktoren aan de noordzijde van Vloethemveld en binnenkort komt er een nieuwe vogelkijkhut met uitzicht op de grote vijver.
Historische walgrachthoeve Goed te Gampelaere en atelier van Raoul De Keyser, Astene (Deinze)
Hoewel het apart omwalde opperhof is verdwenen zijn de contouren nog zichtbaar in het achtergelegen weiland. De huidige gebouwen dateren uit de 19de eeuw en liggen als losse bestanddelen geschikt op het voormalige neerhof. Ooit eigendom van de familie Vijdt, opdrachtgevers van het Lam Gods, vond op de zolder boven de varkens of paardenstal ook Raoul De Keyser een tijdelijk onderkomen voor zijn atelier.
Horteco, Vilvoorde
In 1848 richtte boomkweker Laurent de Bavay in samenwerking met de minister van landbouw de Middelbare Praktische Tuinbouwschool van de Staat op, toen nog een eerder bescheiden initiatief. Maar de school nam al snel een hoge vlucht en werd een befaamd instituut, in binnen- en zelfs buitenland (met een filiaal in Denemarken!). Vooral de koloniale studies waren een groot succes. In 1931 werd een nieuw schoolgebouw gebouwd, passend bij de reputatie van de Tuinbouwschool. Vandaag zit de “Koolkrabberschool” (zoals de Vilvoordenaars Horteco kennen) nog steeds in dit prachtige art-decogebouw, midden in een mooi park en omringd door groen.
Huis ‘de Lombard’, Brugge
In 1767 wordt de aloude patricierswoning ‘ de Lombard’ aangekocht door meester-metselaar Eugenius Goddyn. Vrij snel sloopt hij het oorspronkelijke gebouw en verrijst een riant classicistisch herenhuis. In de loop van de 19de eeuw kende het pand een aantal belangrijke verbouwingen waarbij onder meer het interieur een nieuwe aankleding kreeg. De kamerhoge schilderijen van Jan Garemijn in de eetkamer zijn dan weer een toevoeging uit 1935, toen de 18de-eeuwse schilderijen van Dijver 7 naar hier verhuisden. De grote koetspoort leidt ook naar de vroegere koetshuizen en de omvangrijke stadstuin.
Instituut Dames van het Christelijk Onderwijs – Hotel du Bois, Antwerpen
Achter de gevel (J. P. v. Baurscheit) van de school ‘De Dames’ (sinds 1834) ligt een complex van met elkaar vergroeide panden. Het stadspaleis (18e eeuw) van de fam. du Bois de Vroylande werd gebouwd rond een binnenkoer en een ruime tuin, met achterin galerij en koetshuis.
De kapel werd na verwoesting door een V-bom heropgebouwd. Houten koorgestoelte met grisailles.
St.-Barbaragodshuis met laatgotisch kapelletje.
Kasteel De Herten, Oostkamp
Kasteel Erkegem of kasteel De Herten is ontworpen in neo-Vlaamse renaissancestijl. In 1907 liet Pierre-Octave van der Plancke het bestaande kasteel deels afbreken en verbouwen tot het huidige kasteel. Hij deed daarvoor beroep op de provinciale architect van Oost-Vlaanderen, Stephan Mortier.
Het kasteel is gelegen in een uitgestrekt park met vijver en bijhorend koetsgebouw, paardenstallen en jachtopzienershuis. Het monumentale, houten boothuis van 1883 ligt op de oostoever van de vijver.
Kasteel Leyselebeke, Brugge
UITSLUITEND OP RESERVATIE
Naast statige stadspaleizen bouwde de gegoede burgerij vanaf de 18de eeuw ook uitgebreide kasteeldomeinen uit buiten de stad waar zij de zomer konden doorbrengen. Het kasteel Leyselebeke is daar een zeer mooi voorbeeld van: het ligt te midden van een ruime tuin met dreven, vijvers, koetshuizen, een kasteelhoeve en hovenierswoning een ommuurde moestuin. Door de enorme portiek met Toscaanse zuilen en fronton lijkt het kasteel haast van de hand van Andrea Palladio. Ook binnen valt veel te ontdekken!
Kasteel Sint-Flora, De Moeren (Veurne)
Speciaal voor Open Monumentendag opent het Kasteel Sint-Flora zijn deuren. Dit kasteel die zich middenin De Moeren situeert, kent een woelige maar interessante geschiedenis en is op heden privaat eigendom. 10 september is dus de ideale gelegenheid om het kasteel(domein) te ontdekken.
Kasteel Van der Vorst, Loonbeek (Huldenberg)
Het kasteeldomein Van der Vorst vormt een mooi voorbeeld van een feodale site met kasteel, vestingkapel, bijgebouwen en watermolen. De eerste nederzetting gaat terug tot de dertiende eeuw. De heerlijkheid Loonbeek behoorde toe aan de familie Van Wilre in de 14e eeuw, in de 15e aan de heren van Huldenberg. Wouter van Huldenberg verkocht in 1500 het domein aan kanselier Jan van der Vorst. Het kasteel, de molen, enkele pachthoven en een groot deel van het dorp werd door de geuzen in brand gestoken in 1579. Loonbeek werd in 1663 tot baronie verheven ten gunste van Filips van der Vorst. Het heropgebouwde kasteel werd tijdens de achttiende eeuw meermaals verbouwd, een bakstenen muur als extra. De familie Van der Vorst bleef eigenaar tot begin 19e eeuw.
Na de Belgische omwenteling van 1830 volgden de verschillende eigenaars elkaar snel op. Het kasteel bleef zelfs gedurende lange tijd onbewoond en na de Eerste Wereldoorlog werd het meubilair gestolen. Het kasteel werd een pachthof, delen van het geheel werden gesloopt. De kapel ‘van het kasteel’ werd in 1873 aan de gemeente geschonken en werd vanaf dan parochiekerk.
De Brusselse industrieel Adrien Smits kocht in 1922 het totaal onderkomen kasteel en een groot deel van het domein aan. Hij schonk het aan zijn zoon Julien. Hij verhuurde het als pachthof en liet voor zichzelf in het Margijsbos een jachtpaviljoen bouwen in cottagestijl. Na hem werd het kasteeldomein steeds verder versnipperd onder de elkaar opvolgende eigenaars. Sinds enige jaren heeft het kasteel opnieuw een residentiële functie, het werd met zorg opgeknapt, met integratie van nog bestaande oude fragmenten. Een gids neemt je mee voorbij de monumentale poort en vertelt je het verhaal van het kasteel.
Rondleidingen om 10.00 uur, 11.00 uur, 13.00 uur, 14.00 uur, 15.00 uur, 16.00 uur, 17.00 uur.
Kijk door de ogen van Raoul De Keyser in zijn schildersatelier, Astene (Deinze)
Raoul De Keyser (1930-2012) was een geboren Deinzenaar en schilderde van uit de realiteit naar het abstracte. Zijn atelier werd later bovenop zijn woning gebouwd en vele onderwerpen zag hij gewoon door zijn ramen. Denk maar aan de boom “Apenverdriet”, nog te zien aan de zijkant van de woning; of het toenmalige voetbalplein aan de overzijde van de straat. Het atelier met zijn vloer en muren vol verfspatten en een deel van het meubilair is nog steeds intact bewaard. Werken hangen er niet meer, maar wel affiches van zijn tentoonstellingen. Eenmalig kan je door de ogen van De Keyser zijn inspiratiebronnen bekijken en beleven.
Moerbeituin, Aalst
Willy en Nora hebben een bijzondere stadstuin. Hij herbergt een zeldzame en unieke collectie aan moerbeibomen. De tuin vormt een oase van rust in het midden van het drukke stadscentrum van Aalst.
Natuurgebied Bois-Joly, Ronse
Wist je dat Ronse één van de mooiste natuurreservaten van de Vlaamse Ardennen bezit: het ‘Bois-Joly’. In dit fraaie natuurgebied laat men moeder natuur haar vrije loop gaan en grijpt de mens zo weinig mogelijk in. Kortom een avontuurlijke wandeling voor wie houdt van een uniek en ongerept bos. De rondleiding start om 14 uur. Tijdens deze tocht zijn stevig en waterdicht schoeisel aangewezen ! Inschrijven verplicht via Toerisme Ronse.
Architectenwoning Marc Dessauvage, Loppem (Zedelgem)
Deze villa is een architecturale parel van het modernisme, gebouwd voor en door architect Marc Dessauvage in 1978-1980. Het was zijn eigen woning; als het ware een zuivere vertaling van zijn ideeën. Dessauvage woonde er niet lang. Hij overleed in 1984, vier jaar na de voltooiing van het huis.
De woning Dessauvage werd in 2008 beschermd omwille van zijn artistieke, historische en sociaal-culturele waarden. Heel typisch is de strakke geometrie van het gebouw, die is bepaald door een symmetrisch uitgewerkt rooster van vierkanten rond een centraal trappenhuis. In de buitenruimte zijn geometrische paden en vijvers aangelegd. Al deze kenmerken zijn typisch voor alle ‘palladiaanse’ woningen die Dessauvage vanaf ongeveer 1965 ontwierp.
In april 2015 koopt een jong koppel de villa. De woning staat op dat moment bijna tien jaar leeg. De eigenaars zijn er op twee jaar tijd in geslaagd om van een ruïne opnieuw een thuis te maken. In alles bleven ze trouw aan de visie en filosofie van het oorspronkelijke ontwerp. Met een aantal vernieuwende ingrepen brachten zij dit pand op het vlak van energiewaarden binnen in de 21ste eeuw. De tuin, die ook een belangrijk onderdeel uitmaakt van het concept, werd in ere hersteld. De binnenruimte behield zijn ruwe karakter.De architectenwoning Marc Dessauvage is één van de drie laureaten van de Onroerenderfgoedprijs.
Tijdens deze rondleidingen maken wij een wandeling in de woning en de omliggende tuin. Deze starten ieder uur en bieden telkens aan 10 personen plaats.
Indien u wenst deel te nemen, is het verplicht u in te schrijven. Dit kan door een mailtje te sturen naar [email protected] met vermelding van uw contactgegevens (naam, adres, telefoon, …).
Kasteel Cantecroy, Mortsel
Kasteel Cantecroy is één van de oudste, mooiste en nog steeds bewoonde kastelen in Vlaanderen. Vele bekende namen zoals Albert Einstein, Alice Nahon,
F. Van Eeden hebben deze plaats bezocht. Maak een wandeling in onze prachtige tuin en geniet even in deze oase van rust. Neem ook zeker een kijkje in onze Kapel, alsook zal de Ridderzaal opengesteld worden waar je even kan uitrusten in een prachtig exclusief decor!
Tegen betaling kan men ook een brochure aanschaffen om de geschiedenis van het kasteel te ontdekken!
Kasteel van Groot-Bijgaarden
Het kasteel van Groot-Bijgaarden, gelegen aan de rand van Brussel, in een oase van groen, is één van de meest interessante pronkstukken van het archeologisch erfoed in ons land. De oorsprong gaat terug tot de 17e eeuw. Het kasteel is omringd door een brede sloot. Het diepe stilstaande water wordt afgebakend door de rotse bladerpracht van een reeks eeuwenoude beuken. Een brug met 5 bogen, bewaakt door twee leeuwenbeelden, voert de bezoeker tot de ophaalbrug die toegang verleent tot het poortgebouw, waarvan het middenstuk dateert uit de 15de eeuw. Het kasteel is een gebouw van grote afmetingen, opgetrokken in zuivere Vlaamse Renaissance Stijl. De linkervleugel wordt beheerst door een peervormige torenspits. Tegen de rechtervleugel leunt de kapel, die sinds drie eeuwen geen enkele wijziging onderging. De massieve dertig meter hoge slottoren, gebouwd in 1347, telt 4 verdiepingen. Het platform van de vierde verdieping, dat beschermd wordt door een gekanteelde muur, biedt tot 30 km ver een panoramisch uitzicht over Brussel en het Vlaamse land. Het park telt 14 ha en werd op het einde van de 19de eeuw ontworpen door tuinarchitect Louis Fuchs, ontwerper van diverse parken in België.
Kasteeldomein Laarhof, Reet (Rumst)
Op OMD kan je een bezoek brengen aan de tuinen van kasteeldomein Laarhof, dat sinds het begin van de 14de eeuw een belangrijke rol in Reet speelt en in de 17de eeuw in volle bloei is. Ontdek het sterrenbos en de moestuin, de praalbogen en de vijver,…Gidsen maken je wegwijs doorheen het kasteelpark en er is een tentoonstelling met maquettes over de ontwikkeling van het kasteeldomein.
Het kasteel is die dag ook een vertrekplaats voor ‘Rondje Rumst’: een fietstocht door de gemeente Rumst, hier en daar onderbroken voor een stop bij bezienswaardigheden en voor een proevertje en een drankje. Op wandelafstand kan je op de gezellige plattelandsmarkt lokale streekproducten kopen en allerhande lekkernijen proeven.
Kasteel Ertbrugge, Wijnegem
Heemkring Jan Vleminck publiceerde in 2016 een boek over de kastelen van Wijnegem. Uitzonderlijk stelt de eigenaar van kasteel Ertbrugge zijn domein open zodat bezoekers de kans krijgen een lezing van de heemkring bij te wonen over de ‘Raadsels rond kasteel Ertbrugge’.
Er zijn twee lezingen voor max. 35 personen. De eerste start om 11u en de tweede om 14u . De lezingen duren ongeveer 1 uur. Nadien kan er onder begeleiding nog een korte wandeling gemaakt worden door het domein.
Inschrijven voor de lezingen en wandeling is noodzakelijk via www.rldevoorkempen.be.
Stadstuin Roeselare
Geef de aarde haar water terug. Kom zien hoe een wilde stadstuin omgaat met infiltratie. Gelegen in de prachtige historische villa Apers. Naar ontwerp van Ernest Apers (Roeselare), 1935.
Villa Smits, Loonbeek (Huldenberg)
Julien Smits, zoon van Adrien Smits, kreeg het kasteel Van der Vorst als schenking van zijn vader A. Smits in 1924. In 1925 liet Julien in het Margijsbos een jachtpaviljoen bouwen. Julien Smits overleed in 1956. Zijn zoon Robert Smits liet het huis verbouwen en vergroten met zijvleugel tot een volwaardige woning in cottagestijl en woonde er in. Om het van elektriciteit te voorzien bouwde Julien Smits een dam met generator op de IJse. Er werd via een waterram (een hydraulische pers) water vanuit een bron naar boven gehaald, een techniek die de toets al doorstaan had in de tijd van Lodewijk XIV toen men Versailles gebouwd heeft. Robert Smits overleed echter zes jaar later en zijn weduwe verliet het huis. Een aanvraag tot verkaveling werd geweigerd en het huis bleef enkele jaren leegstaan. In 1967 kocht de familie Malou het goed en vierden onlangs hun 50-jarig verblijf in Loonbeek!
Hemelrijk, Essen
Hoewel het kasteel in 1970 is gesloopt, zijn er nog verschillende bouwkundige relicten bewaard, zoals de historische ijskelder die momenteel gerestaureerd wordt en verschillende monumentale gebouwen. De dreven, vijvers, akkers, weilanden en bossen in het domein vormen een prachtig landschapsarboretum.
Er zijn vier begeleide wandelingen voor max . 30 personen van +/- 4 km.
De wandelingen vertrekken aan de verzamelplaats op de parking van het sportpark aan de Moerkantsebaan 34, 2910 Essen.
Inschrijven voor de wandelingen is noodzakelijk via www.rldevoorkempen.be.
Koninklijke Loge, hippodroom van Groenendaal
Midden in het Zoniënwoud bevindt zich een uitzonderlijk majestueus gebouw met koninklijke allures. Dit is de Koninklijke Loge van de voormalige renbaan van Groenendaal, lange tijd de trots van de Belgische paardensport.
De renbaan van Groenendaal kwam er onder impuls van Koning Leopold II en werd geopend in 1887.
Na de beëindiging van de Eerste Wereldoorlog werd de renbaan een verzamelplek voor allerlei achtergebleven munitie. In 1919 zorgde een brandende sigaret ervoor dat alles explodeerde met tientallen slachtoffers als gevolg. Alle gebouwen van de hippodroom werden zwaar beschadigd.
Pas in 1924 werd voor koning Albert I een nieuwe loge gebouwd. Aanvankelijk was het een lage oranjerie waarna vervolgens een achterbouw werd toegevoegd. Deze werd voorzien van een toren met langs iedere zijde een rondboogfronton waarop een koepel troont. Er volgde nadien nog verscheidene kleine aanpassingen.
De hippodroom kende vervolgens vele gloriejaren en topraces met de beste jockeys van Europa. Maar vanaf het einde van de jaren 1990 ging het slecht met de paardensport ten gevolge van een toenemende concurrentie van onder meer de Lotto. Na de sluiting van de hippodroom gingen de verwaarloosde gebouwen in 2012 tegen de vlakte. Enkel de Koninklijke Loge werd behouden. Zij werd in 2016 prachtig gerestaureerd door Natuurinvest, in samenwerking met het Agentschap Natuur en Bos en wordt nu door de B&B Hippo-droom uitgebaat als vergader- en evenementenlocatie.
