Helder zwemwater door doorgedreven filtratie
Veel zwemvijvers zijn kristalhelder hoewel ze slechts voorzien zijn van een eenvoudig filtersysteem. Ja, het kan: een simpel maar weelderig beplant moeras doet hier het werk. Maar dat lukt helaas niet altijd zo goed. Sommige zwemvijvers hebben – tijdelijk – last van licht troebel water en of ongewenste algengroei. En de eindklant is ondertussen ‘moeilijker’ geworden. Dat heeft te maken met de evolutie van het cliënteel.
Twintig à vijftien jaar geleden waren de zwemvijverklanten gemotiveerde ‘ecologisch denkenden’ die een vijver bestelden waarin ze konden zwemmen. Ze trokken zich weinig aan van troebelheid of de aanwezigheid van algen en diertjes. Ondertussen is een veel breder cliënteel geïnteresseerd geraakt in de wellness van natuurlijk gefilterd water. Water dat niet agressief is en een echte weldaad voor de huid. Maar een groot deel van deze klanten is wat minder vertrouwd met de wispelturigheid van de natuur en eist perfect helder zwemwater en dat te allen tijde.
Gevolg is dat een aantal zwemvijveraanleggers zich laat verleiden tot het gebruik van technieken die eerder in de wereld van de klassieke zwembaden thuishoren. Installaties met ozon, pH-regulatie met zuren, waterstofperoxide, zware metalen, zoutelektrolyse enz. worden uitgeprobeerd en geven min of meer bevredigende resultaten. Maar zijn dergelijk uitgeruste zwemvijvers en hybride-zwemvijvers nog wel zwemvijvers? Is het water nog zo ‘natuurlijk’ als men belooft? Is men met andere woorden het kind niet met het badwater aan het weggooien?
Wellicht is het voorlopig wijzer de mechanisch-biologische filtering van de zwemvijver naar een hoger niveau te tillen. Dan behouden we het voordeel van ‘echt zwemvijverwater’ dat die naam waardig is. We houden ons beter strikt aan bekende filterprincipes die natuurlijk zijn en niets toevoegen of veranderen aan het water: afromen, zeven, decanteren, biologische cycli, eventueel uitgebreid met het gebruik van uv-stralen.
Hoe meer en hoe efficiënter dit alles gebeurt, hoe hoger de kans op perfect kristalhelder maar nog steeds 100 % natuurlijk zwemwater. Daarom voorzien we de zwemvijver van een degelijke technische uitrusting die zorgt voor een doorgedreven filtering.
Skimmers vermijden vervuiling
Volgens verschillende onderzoeken valt bij zwemvijvers in de meeste gevallen 80 % van de vervuiling uit de lucht. Bladeren, stuifmeel, zaadjes, zand, leemdeeltjes maar ook dode insecten, pluimen en ander materiaal waaien in de waterplas en gaan eerst drijven. Daarna zinkt het materiaal en zorgt het voor ongewenste vervuiling van de vijver. Vermits het meeste grove vuil in de skimmer achterblijft worden filter en moeraszone veel minder belast en daalt de kans op verstopping ervan. Dat is een enorm voordeel. Met skimmers kan men tot 85 % van het oppervlaktevuil vangen vooraleer het naar de bodem zinkt. Dit betekent dat veel verontreiniging preventief weggehaald wordt alvorens te gaan ontbinden. Voor zwemvijvers zijn skimmers bijna onmisbaar. De bedoeling is immers dat het wateroppervlak van bovenaf gezien blinkend mooi is en echt uitnodigt om erin te springen.
Bodemaanzuiging voor gezonken vuil
Bodemdrainage wordt nog niet zoveel gebruikt voor zwemvijvers maar heeft wel degelijk zin, zeker in tuinen met veel bomen. Indien er bodemdrainage geplaatst wordt vraagt dit wat extra werk. Onder de zwemvijver komt dan een buizenstelsel (110 mm) dat het aangezogen water naar de voorfilter (boogzeef) leidt. Deze buizen worden ingebed in beton of minstens een kwalitatief stabiliseerzand. Het buizenstelsel leidt naar de pompput. De aanzuigpunten in de zwemzone zijn best geen klassieke “bottom drains” omdat die eerder bedoeld zijn voor koivijvers en voorzien van een “hoed” waaraan de zwemmers zich kunnen stoten. Aanzuigpunten met vlakke roosters zijn het meest aanbevolen.
Boogzeef is onderhoudsvriendelijk
Boogzeven zijn eigenlijk zeer fijne zeven (300 à 200 micron) in RVS. Door hun speciale gebogen lamellenconstructie beschermen ze zichzelf tegen verstopping en vuildeeltjes worden afgevoerd. De tegengehouden grove deeltjes zoals bladeren kunnen gemakkelijk worden verwijderd. Men kiest voor de boogzeef best voor een ingang met buis van 110 mm. Na het passeren door de zeef zal het water via een opvangbak verder getransporteerd worden door middel van een pomp. Het zo voorgereinigde water wordt naar het moerasbed geleid. Goed geconstrueerde boogzeven zijn zeer efficiënt en onderhoudsvriendelijk. Boven op deze zeefboog- filters is er een beweegbare klep die de wateraanvoer kan onderbreken wanneer men de zeef wil reinigen. Zo kan men met minimaal waterverlies het vuil uit het systeem spoelen. Hiervoor is er een extra afvoer voorzien die men ook op de riolering of stortput kan aansluiten.
Pompput ook als voorfilter
Wanneer men een pompput gebruikt met nat opgestelde pomp (de pomp bevindt zich in het water) dan kan men de pompput zelf ook als voorfilter gebruiken. Dat kan heel eenvoudig en efficiënt door enkele Matala filtermatten verticaal in de pompput te steken. Deze filtermatten zijn zelfdragend, eenvoudig op maat te snijden en kunnen gemakkelijk gereinigd worden. Ze slagen erin veel vuil te vangen zonder dat ze vlug verstopt raken (open random structuur). De zwarte en groene matten zijn het meest aangewezen voor gebruik als voorfilter.
Bezinkingsruimte onder het moerasbed
Wanneer we een holle ruimte voorzien onderaan het moerasbed dan wordt dit een ‘bezinkingsruimte’. Modder en andere zware vuildeeltjes bezinken hier. De holle ruimte wordt best gemaakt met stevige kunststofroosters die men laat rusten op betonblokken. Roosters met kliksysteem rusten op stevige versterkte latten die men best ook op blokken laat rusten. Het is immers belangrijk dat het water goed in alle richtingen kan circuleren. Een dergelijke bezinkingsruimte maakt het moerasbed onderhoudsvriendelijk, zeker wanneer men er voor zorgt dat de bodem iets afhelt naar één of meerdere “verzamelpunten” voor bezinksel.
Voorziening voor gemakkelijk onderhoud
Een in het moerasbed verticaal opgestelde ‘buis met kantelen’ zorgt voor eenvoud in onderhoud. Wanneer we deze buis 30 cm in diameter nemen (zoals de Dirt Remover van Pond Technics) dan kunnen we op geregelde tijdstippen het bezonken vuil weghalen. Dit kan eenvoudig door een dompelpomp in de Dirt Remover te plaatsen. De Dirt Remover staat op het “verzamelpunt” voor bezinksel en reikt tot op de bodem van de ruimte onder het moerasbed.
Filterbed met hoogwaardige filtermineralen
Voldoende diepte van het moerasbed zorgt ervoor dat de plantenwortels niet tot op de bodem reiken en daar dan ook het bed niet kunnen verstoppen. Wortels van moerasplanten groeien vooral tot 60 cm diep, zelden dieper. Een moerasdiepte van een meter of meer is daarom aanbevolen. Bij zwemvijvers worden de beste resultaten bekomen met een moerasbeddiepte tussen 100 en 150 cm. Daar waar vroeger, zowat 15 jaar geleden, vaak nog keien gebruikt werden als vulling voor het filterbed heeft ondertussen bijna iedereen begrepen dat men veel beter poreuze gesteentes gebruikt. Lava wordt om prijstechnische redenen het meest gebruikt. Lava is poreus vulkanisch gesteente en functioneert als mechanische filter en als drager voor bacteriën. Moerasplanten kunnen erop groeien. We proberen wel een goed gekalibreerde, zuivere en goed poreuze lava te gebruiken.
Voor de bovenste laag (10 à 15 cm) van het moerasbed gebruikt men best clinoptiloliet, dit om esthetische redenen (past bijvoorbeeld heel mooi bij blauwe hardsteen), maar meer nog omwille van onderhoudsgemak (blijft losser dan lava) en zeker omwille van de zeer specifieke en superieure filteractiviteit. Clinoptiloliet (handelsnaam van de zuiverste soort is Clinopti Plus) is een welbepaald soort zeoliet met zeer bijzondere eigenschappen. Clinoptiloliet is zeer poreus en is een uitmuntende drager voor filterbacteriën en waterplanten maar doet nog veel meer dan andere substraten. Het werkt als een soort reservebuffer en dat zorgt voor een veel stabieler zwemvijvermilieu, met veel minder schommelingen en veel minder algenproblemen.
Verstandig gekozen filterplanten
De keuze van de juiste moerasplanten voor boven op het filterbed is van groot belang. Vijverplanten worden spijtig genoeg wat “verwaarloosd” en vaak maakt men de verkeerde keuzes, bijvoorbeeld meer aandacht voor schoonheid dan voor efficiëntie én te weinig soorten. De hoofdbedoeling van de planten op het moeras moet zuiveren zijn. Slechts één of twee soorten planten gebruiken kan jarenlang problemen geven omdat bijvoorbeeld vanwege bepaalde weersomstandigheden net die gewassen niet goed groeien. De beste zuiveraars zijn te vinden binnen de familie van de grasachtigen. Zeker irissen (vooral gele lis), kalmoes, dwerglisdodde, egelskop en liesgras komen in aanmerking als gemakkelijke, snel groeiende maar niet te agressieve grasachtige waterplanten die het water efficiënt zuiveren. We voegen bij dit lijstje best ook waternavel en beekpunge omdat deze in het najaar en de winter actief zijn.
uv voor altijd helder
De natuur kan wat wispelturig zijn. Tijdens periodes van lange regenval of onweer is het water troebel groen, minder helder dan bij mooi weer. De groene kleur komt van ontelbare microscopisch kleine algen die in het water zweven. Wenst men een garantie op “altijd helder” water dan is het verstandig de zwemvijver te voorzien van een uvc-straler.
Men kan het gebruik van uv minder “biologisch” noemen dan de genoemde filtermanieren maar uv wordt al decennia lang succesvol toegepast in vijvers allerhande. De nog steeds weerkerende theorie dat “uv alles doodt” is fout. Alleen wat in het water zit en langs de buis van de uvc-straler passeert wordt aangevallen door de lichtstralen. De werking van uv-stralen op micro-organismen berust op fotochemische reacties in de celkern. Micro-organismen met een door uv-stralen beschadigde celkern leven nog een tijd, maar hebben hun vermogen tot celdeling verloren en kunnen zich daardoor niet meer vermenigvuldigen. Het is bewezen dat uv niets verandert aan het water. De voor het evenwicht belangrijkste micro-organismen zoals de nitrificerende bacteriën zweven niet in het water… maar zitten vast op dragers (folie, planten, filtervulling…) en worden dus helemaal niet aangetast door de stralen omdat ze er niet mee in contact komen.
Onderhoud zoals het hoort
Uiteraard is het niet enkel belangrijk een goed onderhoudbare filterinstallatie voor de zwemvijver te voorzien. Men moet de zwemvijver ook daadwerkelijk onderhouden. Dat betekent geregeld de skimmermanden leegmaken, de boogzeef reinigen, de filtermatten uitspoelen, het bezinksel wegzuigen, de planten één- tot tweemaal per jaar afknippen.
